Theo một nghiên cứu độc lập, tính đến ngày 5/12, chính phủ Mỹ đã thu về khoảng 259 tỷ USD từ thuế quan. Tuy nhiên, con số này có thể đảo chiều nếu Tòa án Tối cao kết luận rằng chính quyền ông Trump đã viện dẫn không đúng Đạo luật Quyền hạn Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế (IEEPA) để áp thuế theo từng quốc gia.

Ông Kent Smetters – Giáo sư kinh tế kinh doanh và chính sách công tại Trường Wharton (Đại học Pennsylvania) – cho biết, trong kịch bản IEEPA bị bác bỏ làm cơ sở pháp lý, chính phủ có thể buộc phải hoàn trả cho các nhà nhập khẩu tới 168 tỷ USD tiền thuế đã thu.

Trong phiên điều trần diễn ra hồi tháng 11, Tòa án Tối cao Mỹ bộc lộ sự chia rẽ sâu sắc về việc liệu Tổng thống Trump có đủ thẩm quyền sử dụng IEEPA để áp đặt các mức thuế diện rộng hay không. Một số thẩm phán bày tỏ hoài nghi, nhấn mạnh rằng IEEPA không đề cập trực tiếp đến “thuế quan”, và trước đây chưa từng có tổng thống nào sử dụng đạo luật này để biện minh cho các biện pháp đánh thuế quy mô lớn.

Theo giới chuyên gia pháp lý, ngay cả khi các mức thuế dựa trên IEEPA bị bác bỏ, chính quyền ông Trump vẫn có thể duy trì chính sách tương tự bằng cách dựa vào những đạo luật khác, dù các khuôn khổ này đặt ra nhiều điều kiện và ràng buộc chặt chẽ hơn.

Đơn cử, Điều khoản 232 của Đạo luật Mở rộng Thương mại năm 1962 cho phép tổng thống hạn chế nhập khẩu vì lý do an ninh quốc gia. Trong khi đó, Điều khoản 301 của Đạo luật Thương mại năm 1974 cho phép áp thuế theo từng quốc gia nếu Đại diện Thương mại Mỹ xác định đối tác có hành vi thương mại không công bằng.

Dù thừa nhận khả năng chính phủ phải chi trả một khoản hoàn thuế rất lớn, ông Smetters cho rằng việc loại bỏ thuế quan về lâu dài sẽ có lợi cho tăng trưởng kinh tế Mỹ. Ông nhận định thuế quan là một trong những công cụ kém hiệu quả nhất để tăng thu ngân sách, đồng thời làm giảm năng suất doanh nghiệp do chi phí nhập khẩu linh kiện và hàng hóa tăng cao.

Theo ông, nợ liên bang có thể tăng nhẹ để bù đắp khoản hoàn thuế, nhưng nếu các mức thuế bị xóa bỏ, môi trường đầu tư tại Mỹ sẽ trở nên hấp dẫn hơn đáng kể.

Ở chiều ngược lại, chính quyền ông Trump khẳng định thuế quan là công cụ quan trọng nhằm bảo vệ sản xuất trong nước, tạo việc làm, thu hẹp thâm hụt thương mại và gia tăng nguồn thu cho ngân sách liên bang. Người phát ngôn Nhà Trắng Kush Desai nhấn mạnh, nếu không bảo vệ các mức thuế hợp pháp của Tổng thống, những hệ quả kinh tế và an ninh quốc gia sẽ rất nghiêm trọng, đồng thời bày tỏ kỳ vọng Tòa án Tối cao sớm đưa ra phán quyết phù hợp.

Theo Yale Budget Lab, đến ngày 17/11, mức thuế suất hiệu quả bình quân tại Mỹ đã đạt 16,8% – cao nhất kể từ năm 1935, tăng mạnh so với mức 2,4% hồi tháng 1, trước khi ông Trump quay lại Nhà Trắng.

Trong bối cảnh đó, nhiều doanh nghiệp nhỏ cho rằng ngay cả khi được hoàn thuế, khoản tiền này cũng khó bù đắp thiệt hại do chi phí nhập khẩu tăng vọt. Bà Trinita Rhodes, chủ cửa hàng Beauty Supply Refresh tại bang Missouri, cho biết tiền hoàn thuế chủ yếu quay lại tay các nhà cung cấp – những bên trực tiếp chịu thuế – trong khi người mua cuối cùng vẫn gánh chi phí.

Bà Rachel Lutz, chủ cửa hàng thời trang The Peacock Room tại Detroit, cũng nhận định việc hoàn thuế – nếu xảy ra – đã quá muộn. Theo bà, các doanh nghiệp nhỏ thường không có nguồn dự trữ tiền mặt quá 30 ngày, nên không thể đảo ngược những quyết định khó khăn như cắt giảm nhân sự hay đình hoãn tuyển dụng.

Không chỉ doanh nghiệp, người tiêu dùng Mỹ cũng chịu tác động rõ rệt. Các nghiên cứu cho thấy từ tháng 2 đến tháng 11, mỗi hộ gia đình Mỹ đã phải chi trung bình 1.197,50 USD tiền thuế quan, với tổng số gần 160 tỷ USD, theo báo cáo công bố tháng này của các nghị sĩ Dân chủ trong Ủy ban Kinh tế Liên hợp của Quốc hội Mỹ.

Thượng nghị sĩ Maggie Hassan, đại diện bang New Hampshire, cho rằng trong khi Tổng thống Trump cam kết giảm chi phí sinh hoạt, thực tế thuế quan lại khiến giá cả tiếp tục leo thang, làm gia tăng gánh nặng cho các gia đình Mỹ.

LP