Điểm thay đổi nổi bật của Nghị định là siết chặt điều kiện thu giữ với nhóm tài sản đặc biệt. Trường hợp tài sản bảo đảm là chỗ ở duy nhất của người vay, TCTD phải hỗ trợ khoản tiền tương đương 12 tháng lương tối thiểu để giúp người vay có thời gian tìm nơi ở mới và ổn định cuộc sống. Nếu tài sản là công cụ lao động chủ yếu nhưng không hình thành từ vốn vay, người vay được nhận hỗ trợ tương đương 6 tháng lương tối thiểu nhằm duy trì khả năng tạo thu nhập. Đây là chính sách mới hoàn toàn, thể hiện tư duy linh hoạt và nhân văn hơn trong quá trình xử lý nợ xấu.

Để bảo đảm minh bạch, Nghị định quy định trách nhiệm chứng minh thuộc về người vay. Trong vòng 10 ngày làm việc kể từ khi nhận đề nghị từ bên nhận bảo đảm, người vay phải cung cấp hồ sơ chứng minh tài sản thuộc hay không thuộc nhóm đặc biệt như giấy tờ quyền sở hữu, sao kê thu nhập, tài liệu xác nhận cư trú hoặc chứng minh tài sản là công cụ lao động duy nhất. Người vay chịu trách nhiệm về tính chính xác của thông tin; nếu quá hạn không nộp hồ sơ, tài sản sẽ mặc nhiên bị coi là không thuộc diện hỗ trợ. Quy định này nhằm ngăn tình trạng kéo dài xử lý nợ, đồng thời hạn chế tranh chấp.

Song song đó, Nghị định cũng làm rõ trách nhiệm của TCTD trong toàn bộ quy trình thu giữ. Bên nhận bảo đảm phải cung cấp thông tin đầy đủ để người vay nắm rõ quyền lợi và nghĩa vụ, đồng thời thực hiện chi trả hỗ trợ trước khi thu giữ; khoản này được tính vào chi phí xử lý tài sản. Quy trình thu giữ phải tuân thủ Điều 198a Luật Các TCTD, từ thông báo, phối hợp chính quyền địa phương đến tổ chức thu giữ thực tế, bảo đảm công khai và tránh lạm quyền.

Ông Nguyễn Đức Lệnh – Phó Giám đốc NHNN Khu vực 2 – nhận định Nghị định 304 mang ý nghĩa toàn diện. Khung pháp lý mới giúp TCTD chủ động hơn trong xử lý nợ, góp phần khơi thông dòng vốn và nâng cao hiệu quả tín dụng. Đồng thời, quy định cụ thể cũng buộc người vay chủ động hơn trong sử dụng vốn và thực hiện nghĩa vụ trả nợ. Cơ chế hỗ trợ đối với các đối tượng yếu thế giúp giảm cú sốc tài chính và tăng cường an sinh xã hội. Khi Nghị quyết 42 được luật hóa và Nghị định 304 triển khai đồng bộ, xử lý nợ xấu sẽ đi vào khuôn khổ ổn định, tạo nền tảng thúc đẩy tín dụng an toàn và bền vững.

Một chuyên gia kinh tế cho rằng khung pháp lý mới vẫn bảo vệ quyền của chủ nợ để đảm bảo dòng vốn được lưu thông, nhưng yêu cầu quy trình chặt chẽ hơn về thông báo, niêm yết và các điều kiện kèm theo nhằm bảo vệ quyền lợi người vay. Ông nhấn mạnh các ngân hàng sẽ phải chuyên nghiệp hóa công tác xử lý nợ thay vì chỉ tập trung vào thu hồi bằng mọi giá. Việc bổ sung cơ chế hỗ trợ 6–12 tháng lương tối thiểu cho người vay trong trường hợp thu giữ tài sản là chỗ ở duy nhất hoặc công cụ lao động chính đã lấp đầy khoảng trống pháp lý, giúp người dân không rơi vào cảnh mất đi điều kiện sinh sống tối thiểu sau khi trả nợ.

Nghị định 304 thiết lập một khuôn khổ pháp lý chặt chẽ, cách tiếp cận nhân văn và cơ chế vận hành rõ ràng – những nền tảng cốt lõi cho giai đoạn mới trong hoạt động xử lý nợ xấu của hệ thống ngân hàng Việt Nam.

KG