Từ đầu thập niên 1990 đến những năm 2000, kinh tế toàn cầu đã chứng kiến sự lan rộng mạnh mẽ của “cú sốc Trung Quốc” – cụm từ mô tả hiện tượng hàng giá rẻ từ Trung Quốc tràn ngập thị trường thế giới. Hiện tượng này từng góp phần giữ lạm phát ở mức thấp, nhưng đi kèm là làn sóng thất nghiệp gia tăng ở nhiều nền kinh tế có sản xuất nội địa yếu thế.

Hiện nay, khi nhu cầu tiêu dùng nội địa của Trung Quốc đang suy giảm, nhiều doanh nghiệp nước này rơi vào tình trạng hàng tồn kho cao. Để ứng phó, họ đồng loạt đẩy mạnh xuất khẩu, tận dụng tối đa năng suất và quy mô để giảm giá thành, tạo ra làn sóng hàng hóa giá rẻ tràn ra toàn cầu.

Vincent Xue – CEO của Webuy Global, một nền tảng bán lẻ thực phẩm và nguyên liệu nấu ăn cho nhóm thu nhập thấp và trung bình – cho biết ông “bàng hoàng” khi nhận được mức chiết khấu từ các nhà cung cấp Trung Quốc lên tới 70%.

Nguyên nhân nằm ở năng lực sản xuất khổng lồ và tinh thần khai thác triệt để lợi thế quy mô của doanh nghiệp Trung Quốc. Trong bối cảnh tiêu dùng trong nước trầm lắng, thuế quan cao khiến việc xuất khẩu sang Mỹ bị cản trở, các doanh nghiệp Trung Quốc buộc phải tìm đầu ra ở các thị trường khác, giữ giá thành ở mức thấp trong suốt hơn hai năm qua.

Một số chuyên gia kinh tế nhận định Trung Quốc đang tăng gấp đôi sản lượng, dẫn tới tình trạng dư thừa sản xuất lan rộng ra toàn cầu, làm dấy lên mối lo về việc ngành công nghiệp ở nhiều nước sẽ phải đối mặt với sức ép lớn từ làn sóng nhập khẩu rẻ.

Tuy nhiên, ở một chiều hướng khác, hàng hóa giá rẻ từ Trung Quốc lại là “liều thuốc hạ nhiệt” hữu hiệu với lạm phát. Trong thời điểm nhiều nền kinh tế đang đau đầu với chi phí sinh hoạt cao, nguồn hàng rẻ mang lại lợi ích rõ rệt cho người tiêu dùng và giúp các ngân hàng trung ương có thêm dư địa trong điều hành chính sách tiền tệ.

Nick Marro, chuyên gia kinh tế tại Economist Intelligence Unit, nhận định: “Tại những nước có cơ sở sản xuất hạn chế như Australia, hàng Trung Quốc giá rẻ có thể góp phần làm dịu cuộc khủng hoảng chi phí sinh hoạt và giảm áp lực lạm phát”.

Báo cáo của Goldman Sachs cho thấy trong hai năm qua, hàng hóa Trung Quốc nhập khẩu vào Nhật Bản rẻ hơn khoảng 15% so với các nguồn khác. Trong khi đó, theo Nomura, việc lạm phát được kiểm soát tốt có thể tạo điều kiện để các nước châu Á cắt giảm lãi suất, đi theo con đường độc lập với Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED).

Cụ thể, nhóm nghiên cứu của Nomura dự báo Ngân hàng Dự trữ Ấn Độ có thể tiếp tục cắt giảm lãi suất thêm 100 điểm cơ bản trong phần còn lại của năm, còn Philippines và Thái Lan có thể giảm 75 điểm. Australia và Indonesia nhiều khả năng giảm 50 điểm cơ bản, trong khi Hàn Quốc cũng có thể hạ lãi suất 0,25%.

Tính riêng trong tháng 4/2025, xuất khẩu của Trung Quốc sang ASEAN tăng hơn 20%, đưa tổng mức tăng trong bốn tháng đầu năm lên 11,5% so với cùng kỳ 2024. Dự báo, “cú sốc Trung Quốc” sẽ còn tác động rõ nét hơn tới các nền kinh tế châu Á trong thời gian tới – cả về mặt lợi ích tiêu dùng lẫn những thách thức cho sản xuất trong nước.

TKT