Dòng vốn đầu tư vào các nước đang phát triển bị thu hẹp

Theo Báo cáo Đầu tư toàn cầu 2025 do UNCTAD công bố, tổng FDI toàn cầu giảm 11% so với năm trước, cho thấy sự suy yếu rõ nét của dòng vốn vào sản xuất và phát triển dài hạn. Đặc biệt, các nền kinh tế mới nổi ghi nhận mức suy giảm tới 22%, trong khi châu Âu giảm sâu tới 58%. Ngược lại, dòng vốn vào Bắc Mỹ lại tăng 23%, cho thấy xu hướng chuyển dịch dòng tiền về các thị trường “an toàn”.

Tổng Thư ký UNCTAD, bà Rebeca Grynspan, cảnh báo rằng “quá nhiều nền kinh tế đang bị bỏ lại phía sau không phải do thiếu tiềm năng, mà vì dòng vốn đang chảy về nơi ít rủi ro hơn, không phải nơi cần đến nhất”.

Bức tranh FDI: Bất cân xứng và rủi ro tái cấu trúc chuỗi cung ứng

Báo cáo chỉ ra các yếu tố làm méo mó dòng vốn đầu tư, bao gồm:

  • Căng thẳng địa chính trị,

  • Chính sách công nghiệp xung đột giữa các cường quốc,

  • Lo ngại an ninh quốc gia và rủi ro tài chính.

Trong bối cảnh đó, các công ty đa quốc gia có xu hướng ưu tiên chiến lược quản trị rủi ro ngắn hạn thay vì mở rộng đầu tư dài hạn, nhất là trong các lĩnh vực nhạy cảm.

Mặc dù châu Á vẫn là điểm đến FDI lớn nhất thế giới, nhưng tổng vốn chỉ giảm nhẹ 3%. Đông Nam Á thậm chí tăng 10%, đạt 225 tỷ USD, cho thấy khu vực này vẫn giữ được sức hấp dẫn tương đối. Trong khi đó, châu Mỹ Latinh giảm 12%, còn Trung Đông duy trì dòng vốn mạnh nhờ các đại dự án đa dạng hóa kinh tế.

Cơ hội từ kinh tế số, nhưng phân bổ đầu tư vẫn mất cân đối

Một điểm sáng hiếm hoi là FDI vào lĩnh vực kinh tế số tăng 14%, đặc biệt trong các ngành công nghệ thông tin – truyền thông, dịch vụ số và chất bán dẫn. Tuy vậy, phần lớn nguồn vốn này lại dồn về một nhóm nhỏ quốc gia: 10 nước hàng đầu chiếm tới 80% tổng số dự án kỹ thuật số mới, khiến nhiều quốc gia đang phát triển bị gạt ra khỏi “cuộc đua chuyển đổi số”.

UNCTAD cảnh báo rằng mức đầu tư hiện tại là quá thấp so với nhu cầu toàn cầu, đặc biệt khi các nước đang phát triển cần tới 4.000 tỷ USD/năm để thu hẹp khoảng cách tài chính cho phát triển bền vững.

Khuyến nghị: Đầu tư thông minh, dài hạn và vào hạ tầng số

Trước thực trạng này, các tổ chức quốc tế đưa ra nhiều khuyến nghị quan trọng cho các nền kinh tế đang phát triển:

  1. Hướng tới dòng vốn chất lượng: Không chỉ thu hút vốn, các nước cần ưu tiên dòng vốn thông minh, dài hạn, toàn diện và phù hợp với nhu cầu nội tại, thay vì chỉ tìm kiếm các dòng tiền ngắn hạn.

  2. Đẩy mạnh phát triển kinh tế số: Đây là con đường ngắn nhất giúp các quốc gia bứt phá. Việc đầu tư vào hạ tầng số, quản trị dữ liệu, trí tuệ nhân tạo và chuyển đổi số sẽ quyết định khả năng cạnh tranh trong tương lai.

  3. Cải cách thể chế táo bạo: UNCTAD kêu gọi các nước thực hiện cải cách mạnh mẽ, bao gồm xây dựng chính sách đầu tư số phù hợp, ban hành luật chơi minh bạch và thúc đẩy hợp tác đa phương về thương mại – đầu tư kỹ thuật số.

  4. Tăng cường hệ sinh thái đổi mới sáng tạo: Thúc đẩy liên kết giữa nhà nước – doanh nghiệp – viện nghiên cứu, qua đó hình thành môi trường thuận lợi để tiếp nhận FDI chất lượng cao, chuyển giao công nghệ và phát triển nhân lực số.

Kết luận: Chuyển nguy thành cơ với chiến lược đúng đắn

Sự suy giảm FDI là tín hiệu đáng lo, nhưng cũng là cơ hội để các nước đang phát triển nhìn lại mô hình tăng trưởng phụ thuộc vào vốn ngoại, từ đó tái cấu trúc chiến lược thu hút đầu tư hướng tới hiệu quả và bền vững.

Trong bối cảnh bản đồ đầu tư toàn cầu đang được “vẽ lại”, việc đón đầu xu hướng kinh tế số, đồng thời cải thiện môi trường đầu tư và minh bạch thể chế sẽ là chìa khóa để các quốc gia không bị bỏ lại phía sau.

HT