Theo dự thảo, “nhà ở duy nhất” là nơi cư trú ổn định của người vay, còn “công cụ mưu sinh” được định nghĩa là phương tiện tạo thu nhập chính, gắn với mức lương tối thiểu vùng. Nghĩa vụ chứng minh thuộc về người vay ngay từ khi ký hợp đồng bảo đảm.
Các chuyên gia pháp lý đánh giá cao hướng đi này. Luật sư Nguyễn Đức Biên cho rằng việc loại trừ hai loại tài sản trên không chỉ phù hợp Hiến pháp mà còn tiệm cận thông lệ quốc tế, song tiêu chí xác định phải chặt chẽ, dựa trên dữ liệu cư trú, đất đai và mức thu nhập. Ông đề xuất thêm một cơ chế “vòng kiểm” độc lập để hạn chế khiếu kiện và cân bằng lợi ích đôi bên.
Luật sư Lê Thị Nhung cũng nhận định dự thảo đã dung hòa lợi ích ngân hàng – người vay, nhưng để hiệu lực thực tế, cần đồng bộ với Bộ luật Dân sự và các nghị định về tài sản bảo đảm. Bà nhấn mạnh cần công khai thông tin tài sản loại trừ trong hệ thống đăng ký, đồng thời thiết lập chế tài mạnh đối với cả hành vi gian dối của người vay và sự lạm quyền từ phía ngân hàng.
Giới chuyên gia đồng thuận rằng đề xuất này không làm suy yếu kỷ luật tín dụng. Thay vào đó, nó xác lập “vùng cấm” pháp lý, giúp người vay không rơi vào cảnh mất nơi ở, mất phương tiện sinh kế, trong khi ngân hàng vẫn có cơ chế thu hồi tài sản bảo đảm khác.
Khi tiêu chí rõ ràng, thủ tục minh bạch và chế tài nghiêm minh được thực thi, khung pháp lý mới sẽ vừa bảo đảm quyền sống tối thiểu của người dân, vừa giữ ổn định và tính dự báo cho toàn bộ hệ thống tín dụng.
KT