Cơn sốt matcha lan rộng từ TikTok và văn hoá đồ uống toàn cầu khiến nhu cầu tăng vọt trong 5 năm qua. Xuất khẩu trà xanh Nhật Bản năm ngoái tăng 25%, nhưng lượng hàng lại không đủ để đáp ứng. Matcha nhanh chóng bị “gom sạch”, các chuỗi cà phê lớn như Starbucks hay Luckin liên tục xin thêm hàng, thậm chí các đơn đặt từ Ba Lan, Kazakhstan cũng khiến nguồn cung cạn kiệt.
Giá matcha vì vậy leo thang mạnh. Tencha đợt một ở Kyoto tăng từ 5.500 yen/kg lên hơn 14.300 yen/kg; các nhà nhập khẩu Mỹ cho biết phải trả cao hơn 75% cho matcha Nhật bản cao cấp, còn các loại phổ thông cũng tăng 30–50%. Nguyên nhân không chỉ do nhu cầu tăng mà còn bởi thời tiết khắc nghiệt làm mất mùa, ảnh hưởng 25% diện tích Tencha. Năng lực xay Tencha sang matcha lại thấp, mỗi cối đá chỉ cho ra 30–40 g/giờ, khiến tình trạng thiếu hụt càng nghiêm trọng.
Trong bối cảnh đó, matcha Trung Quốc trở thành lựa chọn thay thế. Tỉnh Quý Châu nổi lên với tốc độ sản xuất nhanh, doanh số hơn 1.200 tấn/năm tại một huyện và nhà máy “siêu matcha” 10 tấn/ngày ở Đồng Nhân, nâng tổng công suất lên hơn 4.000 tấn/năm. Quý Châu hiện là tỉnh xuất khẩu matcha số một Trung Quốc, đứng thứ ba toàn cầu, hướng tới mục tiêu đạt 5.000 tấn vào năm 2025 — tương đương 60% sản lượng thế giới.
Khác với định kiến trước đây, matcha Quý Châu nay đáp ứng nhiều tiêu chuẩn quốc tế, đạt chứng nhận EU và USDA Organic, cấm 128 loại thuốc trừ sâu và vượt qua hơn 500 kiểm định an toàn. Nhờ giá thành rẻ hơn khoảng 1/3 so với matcha Nhật nhưng chất lượng, màu sắc, độ mịn và hậu vị umami không chênh lệch nhiều, nó ngày càng được các thương hiệu F&B lựa chọn.
Tại Việt Nam, thị trường matcha tăng trưởng nhanh nhưng chịu áp lực giá do nguyên liệu và chi phí vận hành tăng. Khoảng 45,3% doanh nghiệp F&B đã phải điều chỉnh giá trong nửa đầu 2025. Các đơn vị phân phối như Oishi Deli Việt Nam cho biết nhiều thương hiệu F&B trong nước đang chuyển sang đa dạng nguồn cung, trong đó matcha Quý Châu được ưu tiên vì ổn định và tiết kiệm chi phí.
Xu hướng dịch chuyển sang matcha Trung Quốc dự kiến còn tiếp tục nếu Nhật Bản chưa thể khắc phục vấn đề khí hậu, sản lượng và công suất chế biến.
(*) Nguồn tham khảo nhà cung ứng matcha tại Việt Nam: oishidelivietnam.com