Dự án được công bố đúng thời điểm Thái tử Mohammed bin Salman thăm Washington, nơi Tổng thống Donald Trump tuyên bố nâng cấp Ả Rập Xê Út thành đồng minh lớn ngoài NATO của Mỹ. Theo thỏa thuận, liên doanh giữa MP và Bộ Quốc phòng Mỹ nắm 49% cổ phần nhà máy, trong khi Maaden sở hữu 51%.

Nhà máy mới sẽ tinh luyện đất hiếm từ nguồn của Ả Rập Xê Út và các quốc gia khác thành oxit đất hiếm nhẹ và nặng, phục vụ cả mục tiêu thương mại lẫn quốc phòng. Sản phẩm đầu ra sẽ được cung ứng cho Mỹ, Ả Rập Xê Út và các nước đồng minh – một bước đi được Washington đánh giá là mang ý nghĩa then chốt trong nỗ lực tái cân bằng chuỗi cung ứng toàn cầu.

Việc tinh luyện đất hiếm rất phức tạp vì phải phân tách tới 17 nguyên tố có đặc tính gần giống nhau. Điều này khiến MP và Maaden không thể chọn lọc riêng từng nguyên tố trong quy trình xử lý. Trung Quốc hiện chiếm ưu thế tuyệt đối trong lĩnh vực này, liên tục siết xuất khẩu khoáng sản quan trọng – buộc Mỹ phải đẩy nhanh chiến lược tìm nguồn thay thế. Trong tháng 10, Mỹ đã ký hàng loạt thỏa thuận với Australia, Malaysia, Campuchia và Nhật Bản để củng cố an ninh khoáng sản.

Ngành khai khoáng là một trong những mũi nhọn trong chiến lược “Tầm nhìn 2030” của Ả Rập Xê Út. Quốc gia này sở hữu trữ lượng đất hiếm đáng kể, trong đó mỏ Jabal Sayid – cách thành phố Jeddah khoảng 350 km – được đánh giá là mỏ đất hiếm có giá trị lớn thứ 4 thế giới. Mỏ này ước tính chứa 552.000 tấn đất hiếm nặng như dysprosi, terbi và 355.000 tấn đất hiếm nhẹ như neodymi, praseodymi.

Tại Mỹ, MP đang gặp khó khăn trong việc tìm nguồn cung đất hiếm nặng phục vụ sản xuất nam châm cho xe điện, chiến đấu cơ và thiết bị quân sự. Dù đã nỗ lực hoàn thiện quy trình tinh luyện tại California từ năm 2020, công nghệ hiện tại vẫn bị coi là tốn kém, ô nhiễm và chậm – thúc đẩy các nghiên cứu về phương pháp thân thiện và hiệu quả hơn.

MP tiết lộ hãng đang đàm phán mở rộng sang sản xuất nam châm tại Ả Rập Xê Út sau khi nhận khoản đầu tư 400 triệu USD từ Bộ Quốc phòng Mỹ. Theo Rare Earth Exchanges, khoảng 78% chương trình vũ khí của Lầu Năm Góc sử dụng linh kiện cần nam châm đất hiếm, và nhu cầu loại nam châm này có thể tăng gấp ba vào năm 2030, lên khoảng 10.000 tấn mỗi năm.

Thỏa thuận hợp tác mới vì thế không chỉ có ý nghĩa kinh tế, mà còn là một phần trong chiến lược an ninh chuỗi cung ứng dài hạn của Mỹ trước bối cảnh cạnh tranh địa chính trị ngày càng gay gắt.

BN