Theo thông tin từ Phòng Cảnh sát kinh tế Công an TP Đà Nẵng, cơ quan điều tra đã khởi tố 20 bị can với các tội danh gồm rửa tiền, chiếm đoạt tài sản qua mạng, mua bán trái phép thông tin tài khoản ngân hàng, làm giả và sử dụng giấy tờ, con dấu giả. Đây là kết quả điều tra giai đoạn hai của chuyên án được khởi tố từ tháng 1/2025.
Điểm nổi bật trong vụ án là sự tham gia của một số nhân viên ngân hàng. Kết quả điều tra cho thấy họ đã cấu kết với đối tượng cầm đầu, hỗ trợ mở tài khoản cho doanh nghiệp “ma” để dòng tiền bất hợp pháp dễ dàng luân chuyển. Công an đã tiến hành khám xét nhiều chi nhánh ngân hàng tại Đà Nẵng, Bình Dương và Hà Nội. Đến nay, ba nhân viên ngân hàng đã bị khởi tố và quá trình điều tra vẫn tiếp tục mở rộng.
Cơ quan CSĐT Công an TP Đà Nẵng tống đạt quyết định khởi tố bị can các đối tượng trong đường dây tội phạm. Ảnh: CACC
Người cầm đầu đường dây đã sử dụng căn cước công dân giả để lập gần 200 doanh nghiệp “ma” cùng hơn 600 tài khoản ngân hàng. Tổng số tiền chảy qua hệ thống này lên tới gần 30.000 tỷ đồng, trong đó có trên 300 tỷ đồng ngoại tệ. Những con số này cho thấy sự thất bại của nhiều lớp kiểm soát nội bộ, từ khâu thẩm định hồ sơ pháp nhân, xác minh khách hàng cho tới giám sát giao dịch bất thường. Khi những người được giao nhiệm vụ “gác cửa” lại biến thành mắt xích, hệ thống tài chính trở nên dễ bị lợi dụng.
Luật sư Nguyễn Đức Biên – Giám đốc Công ty Luật TNHH Đại La – nhận định rằng xử lý các cá nhân sai phạm là cần thiết nhưng chưa đủ. Theo ông, điều quan trọng hơn là phải xem xét hệ thống đã bị vô hiệu hóa ở điểm nào và cần thay đổi ra sao để ngăn chặn tình trạng lặp lại.
Ông Biên cho rằng quy trình kiểm soát trong nhiều ngân hàng vẫn nặng tính hình thức. Việc xác minh khách hàng chủ yếu dựa vào giấy tờ, thiếu liên thông dữ liệu với cơ quan thuế hay đăng ký kinh doanh. Hệ thống giám sát giao dịch mới chỉ chú ý đến từng khoản đơn lẻ, trong khi tội phạm thường chia nhỏ, xoay vòng hoặc rút nhanh để né báo cáo. Nếu không áp dụng công nghệ phân tích dữ liệu hiện đại và theo dõi theo cụm tài khoản, nhiều bất thường vẫn có thể lọt qua.
Các bị can tại CQĐT. Ảnh: CACC
Thực tế, áp lực chỉ tiêu kinh doanh cũng khiến một số nhân viên ngân hàng bỏ qua quy trình thẩm định. Khi thủ tục bị “mềm hóa”, đó lại trở thành kẽ hở cho tội phạm tài chính lợi dụng. Luật sư Biên nhấn mạnh ngân hàng phải cân bằng giữa mục tiêu lợi nhuận và nguyên tắc tuân thủ. Việc phát hiện, báo cáo giao dịch đáng ngờ cần được khuyến khích và coi là thành tích, trong khi hành vi bỏ qua quy định vì doanh số phải bị xử lý nghiêm.
Một điểm yếu khác là sự phối hợp giữa các cơ quan chức năng. Nếu ngân hàng, cơ quan thuế và công an không chia sẻ dữ liệu kịp thời, việc phát hiện doanh nghiệp bất thường hay dòng tiền phi pháp sẽ gần như bất khả thi. Ông đề xuất cần xây dựng đường dây nóng kết nối ba bên, hoạt động theo thời gian thực để sàng lọc ngay từ đầu, thay vì để dòng tiền bất hợp pháp lưu thông rồi mới truy ngược.
Theo luật sư Biên, giải pháp căn cốt là củng cố một hệ thống đủ mạnh để không thể bị phá từ bên trong. Ngân hàng phải ứng dụng trí tuệ nhân tạo, phân tích dữ liệu lớn để nhận diện bất thường theo mạng lưới. Danh sách cảnh báo nội bộ cần được áp dụng cho những doanh nghiệp có dấu hiệu rủi ro như thay đổi đại diện pháp luật liên tục hoặc mở nhiều tài khoản cùng lúc. Đồng thời, việc luân chuyển nhân sự định kỳ và cơ chế bảo vệ người tố giác phải được triển khai để hạn chế nguy cơ “nội ứng”.
“Khi dữ liệu được chia sẻ, công nghệ được ứng dụng và văn hóa tuân thủ được coi trọng, thì dù thủ đoạn tinh vi đến đâu, tội phạm tài chính cũng khó có thể len lỏi qua khe cửa của ngân hàng”, luật sư Biên khẳng định.
HT