Tại TP HCM và Đồng bằng sông Cửu Long, hệ thống sông ngòi kênh rạch chằng chịt dài hơn 28.000 km tạo điều kiện lý tưởng cho du lịch đường sông phát triển. TP HCM hiện có 101 tuyến giao thông thủy dài hơn 913 km cùng 73 cảng bến phục vụ hành khách, với 135 điểm được đánh giá có giá trị du lịch. Hạ tầng này đã hình thành khoảng 60 chương trình tour, sản phẩm đường thủy do hơn 100 doanh nghiệp triển khai.

Tuy nhiên, loại hình này vẫn chưa được phát huy đúng mức khi chủ yếu phục vụ nhu cầu ngắn ngày, thiếu liên kết vùng và chưa có sản phẩm đặc trưng xuyên suốt khu vực. Ở ĐBSCL, hoạt động vẫn manh mún, thiếu đồng bộ.

Ông Trần Tường Huy – Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Du lịch Xã hội cho rằng cần quy hoạch các tuyến theo cụm, bám sát hạ tầng, vận hành, và đặc biệt là kết nối TP HCM với các tỉnh ĐBSCL để tạo trải nghiệm toàn diện từ văn hóa đến ẩm thực, đời sống. Đồng thời, cần kiểm soát ô nhiễm, chỉnh trang cảnh quan hai bên bờ và đảm bảo chất lượng bến bãi đón trả khách.

TP HCM hiện đã phát triển 12 tuyến cano, 19 tuyến lưu trú trên sông và dự kiến mở thêm 24 tuyến. Tuy vậy, việc mở rộng gặp rào cản do thiếu cơ chế đầu tư hạ tầng bến tàu, cầu cảng, khu dịch vụ ven sông. Thêm vào đó là sự thiếu phối hợp giữa các địa phương trong quy hoạch khiến nơi thừa, nơi thiếu, không đồng bộ.

Về phía doanh nghiệp, Saigontourist khai thác hơn 20 tuyến đường sông nối TP HCM – ĐBSCL, trong đó có nhiều sản phẩm cao cấp với các du thuyền như Mekong Princess, Jahan, Pandaw… Tuy nhiên, bà Hồng Thu Mai – Trưởng phòng Điều hành Khối Du lịch Quốc tế – nhìn nhận việc triển khai gặp nhiều rào cản về hạ tầng, pháp lý và dịch vụ hỗ trợ ven sông.

Saigontourist đề xuất 5 nhóm giải pháp: nâng cấp hạ tầng bến tàu và dịch vụ đi kèm; chuẩn hóa tàu lưu trú, cano thân thiện môi trường; phát triển sản phẩm mang đậm bản sắc như đờn ca tài tử, ẩm thực miệt vườn; ứng dụng công nghệ số trong vận hành và đặt tour; đào tạo nguồn nhân lực địa phương chuyên nghiệp.

Viện Nghiên cứu Du lịch Xã hội cũng đề xuất TP HCM giữ vai trò điều phối, dẫn dắt hình thành “Hội đồng liên vùng phát triển du lịch đường sông”, đồng thuận quy hoạch, chia sẻ dữ liệu và phối hợp đầu tư. Cần phát triển cụm du lịch ven sông như Mỹ Tho – Cái Bè – Vĩnh Long – Sa Đéc – Châu Đốc hay Cần Thơ – Ngã Bảy – Sóc Trăng – Côn Đảo kết nối bằng cano, du thuyền.

Thực tiễn cho thấy, khi các địa phương và doanh nghiệp đồng hành, du lịch đường sông có thể tạo bứt phá. Để dòng chảy trở thành động lực phát triển, cần nhìn nhận du lịch đường sông là trụ cột chiến lược trong quy hoạch vùng. Không chỉ góp phần bảo tồn bản sắc, môi trường, mà còn kết nối vùng miền, lan tỏa giá trị văn hóa sông nước Việt Nam ra thế giới.

PT