Hộ kinh doanh đồng loạt đóng cửa: Hiểu nhầm chính sách hay né kiểm tra hàng hóa?

Thời gian gần đây, tại nhiều địa phương, đặc biệt ở các đô thị lớn như TP. Hồ Chí Minh, tình trạng hàng loạt hộ kinh doanh bất ngờ ngừng hoạt động hoặc tạm thời đóng cửa đã thu hút sự chú ý của dư luận. Một số ý kiến cho rằng nguyên nhân chính là do lo ngại về quy định mới liên quan đến hóa đơn điện tử theo Nghị định 70/2025/NĐ-CP – sửa đổi Nghị định 123/2020/NĐ-CP về quản lý hóa đơn, chứng từ.

Tuy nhiên, theo ghi nhận từ thực tế, bên cạnh yếu tố về chính sách, nhiều hộ kinh doanh nhỏ còn chịu tác động từ tâm lý lo sợ bị kiểm tra do buôn bán hàng hóa không rõ nguồn gốc, hàng giả, hoặc do hiểu chưa đúng, chưa đầy đủ về chính sách thuế và phạm vi áp dụng hóa đơn điện tử.

Theo Nghị định 70, chỉ những hộ kinh doanh hoặc cá nhân kinh doanh nộp thuế theo phương pháp khoán, có doanh thu từ 1 tỷ đồng/năm trở lên và hoạt động trong các lĩnh vực như bán lẻ, ăn uống, khách sạn, vận tải hành khách, giải trí…, mới bắt buộc triển khai hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền, đồng thời kết nối trực tiếp với cơ quan thuế.

Hiện cả nước có khoảng 37.576 hộ kinh doanh thuộc diện phải áp dụng quy định mới – con số này chỉ chiếm khoảng 1% trong tổng số hơn 3,6 triệu hộ kinh doanh. Tuy vậy, thực tế cho thấy có rất nhiều hộ nhỏ lẻ, dù không nằm trong nhóm bắt buộc, vẫn lựa chọn ngừng kinh doanh. Phần lớn trong số họ cho rằng việc triển khai hóa đơn điện tử đồng nghĩa với tăng chi phí, thay đổi quy trình vận hành và chịu sự kiểm soát chặt chẽ hơn – một nhận thức chưa hoàn toàn đúng.

Tại TP. Hồ Chí Minh, theo thống kê từ Chi cục Thuế khu vực 2, riêng trong tháng 5/2025 – thời điểm các đơn vị chức năng chuẩn bị triển khai Nghị định 70 – đã ghi nhận 3.763 hộ kinh doanh đóng cửa hoặc tạm nghỉ. Tuy nhiên, chỉ có 440 hộ trong số đó (tức khoảng 3,18%) thực sự thuộc diện bắt buộc sử dụng hóa đơn điện tử từ máy tính tiền. Điều này cho thấy phần lớn các trường hợp nghỉ bán là do tâm lý e ngại hoặc hiểu sai về quy định.

Tính đến hiện tại, tại TP. Hồ Chí Minh đã có 15.764 hộ triển khai hóa đơn điện tử theo Nghị định 70 – chiếm 6,7% tổng số hộ kinh doanh tại địa phương. Tuy nhiên, so với hơn 3,6 triệu hộ kinh doanh trên cả nước, tỷ lệ này vẫn chưa đáng kể. Dữ liệu này phản ánh rõ ràng rằng quy định chỉ tác động đến một nhóm rất nhỏ, song mức độ lan tỏa của thông tin sai lệch lại khá lớn.

Một cán bộ từ Chi cục Thuế khu vực 2 khẳng định, việc áp dụng máy tính tiền có kết nối dữ liệu về cơ quan thuế không làm thay đổi chính sách thuế hiện hành. Nó chỉ giúp cơ quan thuế xác định chính xác doanh thu thực tế để đưa ra mức thuế khoán phù hợp, chứ không áp đặt thêm nghĩa vụ với các hộ có doanh thu dưới 1 tỷ đồng/năm.

Hiện tượng chu kỳ hay do chiến dịch kiểm tra hàng hóa?

Theo đánh giá từ giới chuyên gia, việc các hộ kinh doanh ngừng hoạt động không phải điều mới mẻ. Trong bất kỳ nền kinh tế nào, những đợt nghỉ bán hoặc đóng cửa tạm thời luôn xuất hiện theo chu kỳ biến động của thị trường. Tuy nhiên, thời điểm này lại trùng hợp với đợt kiểm tra cao điểm do các lực lượng chức năng tiến hành nhằm chấn chỉnh tình trạng buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả – theo đúng chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ.

Chỉ trong vòng hơn một tháng, nhiều vụ vi phạm liên quan đến thực phẩm chức năng giả, mỹ phẩm không đảm bảo chất lượng, thuốc không giấy phép và hàng hóa pha chế hóa chất độc hại đã bị phát hiện. Tại TP. Hồ Chí Minh, lực lượng quản lý thị trường phối hợp với công an, hải quan và ngành y tế đã đồng loạt kiểm tra các chợ và trung tâm thương mại lớn như Saigon Square, không để "vùng cấm" tồn tại.

Theo thông tin từ Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước (Bộ Công Thương), qua nhiều đợt kiểm tra, hàng nghìn sản phẩm như đồng hồ, túi xách, ví, kính mắt… giả mạo nhãn hiệu lớn đã bị tịch thu. Dưới áp lực kiểm tra liên tục, nhiều hộ chọn cách đóng cửa gian hàng hoặc thậm chí vận chuyển hàng hóa ra ngoài để tránh bị phát hiện, xử lý.

Chuyên gia kinh tế Nguyễn Trí Hiếu nhận định, hiện tượng tạm nghỉ của các hộ kinh doanh nhỏ chủ yếu đến từ tâm lý lo sợ, hiểu sai chính sách và sự cạnh tranh khốc liệt của thị trường chứ không hoàn toàn xuất phát từ quy định về thuế hay hóa đơn. Ông nhấn mạnh rằng nếu được giải thích kỹ càng, phần lớn hộ sẽ yên tâm tiếp tục kinh doanh.

Chính sách không thay đổi – cần truyền thông đúng và đủ

Trước tình trạng này, Bộ trưởng Bộ Tài chính đã gửi thư ngỏ đến các tổ chức chuyên môn như Hội Kiểm toán viên hành nghề Việt Nam, Hiệp hội Kế toán – Kiểm toán, các công ty tư vấn thuế và đơn vị cung cấp giải pháp công nghệ nhằm kêu gọi hỗ trợ hộ kinh doanh, giúp họ nắm rõ quy định, tránh hoang mang, hiểu nhầm.

Cục Thuế cũng đã gửi thông báo chính thức đến hộ kinh doanh, khẳng định không có việc tăng thuế, không làm khó người dân, mà mục tiêu là tăng minh bạch, chống thất thu và tạo công bằng trong môi trường kinh doanh. Việc triển khai hóa đơn điện tử là bước đi cần thiết trong tiến trình hiện đại hóa hệ thống thuế.

Chính phủ đã ban hành Công điện 88/CĐ-TTg ngày 12/6/2025 yêu cầu các bộ, ngành, địa phương tăng cường thực hiện hóa đơn điện tử từ máy tính tiền với các hoạt động bán hàng trực tiếp đến người tiêu dùng. Đây là giải pháp thúc đẩy minh bạch hóa giao dịch, đảm bảo quyền lợi cho người mua hàng, đồng thời tạo hành lang pháp lý rõ ràng cho hộ kinh doanh phát triển bền vững.

Theo các chuyên gia, trong bối cảnh kinh tế còn nhiều thách thức, xu hướng tiêu dùng đang dịch chuyển dần sang kênh online, các hộ kinh doanh truyền thống cần thay đổi tư duy, chủ động ứng dụng công nghệ. Hóa đơn điện tử không chỉ là yêu cầu pháp lý, mà còn là công cụ hỗ trợ kinh doanh minh bạch, hiệu quả và thích nghi tốt hơn với môi trường kinh doanh hiện đại.

ĐH