Các mức thuế mới của Mỹ, bắt đầu có hiệu lực từ đầu tháng 8, đang làm tăng chi phí cho nhà nhập khẩu và người tiêu dùng, gián đoạn dòng chảy thương mại và đẩy giá hàng hóa leo thang, từ đó khiến nhu cầu sụt giảm. Nhưng trong bối cảnh khó khăn này, các quốc gia châu Á có thêm động lực để xem xét lại mô hình tăng trưởng phụ thuộc vào xuất khẩu, thay vào đó khai thác dư địa lớn từ thị trường nội địa.
Trung Quốc từng được kỳ vọng trở thành động lực tăng trưởng tương đương, thậm chí vượt Mỹ nhờ thương mại. Song, những chỉ số kinh tế gần đây cùng nhu cầu trong nước suy yếu cho thấy nước này khó có thể là điểm tựa cho phần còn lại của châu Á khi xuất khẩu sang Mỹ giảm mạnh.
Trước bối cảnh bất ổn, nhiều nước trong khu vực như Việt Nam, Indonesia, Thái Lan, Malaysia, cùng với các nền kinh tế phát triển như Nhật Bản và Hàn Quốc, đang có cơ hội quay về tập trung vào thị trường nội địa – vốn chưa được khai thác hết.
Dư địa cho tiêu dùng nội địa được đánh giá là rất lớn. Tại Mỹ, tiêu dùng chiếm hơn 2/3 GDP. Trong khi đó, số liệu Ngân hàng Thế giới cho thấy, tiêu dùng hộ gia đình ở nhiều nền kinh tế châu Á chỉ chiếm 48–58% GDP, và ở Trung Quốc chỉ là 40%. Mỗi phần trăm tăng thêm đồng nghĩa với hàng tỷ USD giá trị kinh tế.
Nhiều quốc gia châu Á đang đứng trước cơ hội để xem xét lại chính sách tăng trưởng dựa vào xuất khẩu
Theo chuyên gia địa chính trị và kinh tế Brian P. Klein, thách thức lớn nhất khi xoay trục sang tăng trưởng dựa vào tiêu dùng trong nước là tạo dựng văn hóa thương mại gắn với đổi mới sáng tạo. Điều này đòi hỏi hệ thống pháp lý bảo vệ sở hữu trí tuệ, chính sách khuyến khích đầu tư, cùng nền giáo dục chú trọng kỹ năng sáng tạo và tinh thần chấp nhận rủi ro.
Tuy vậy, chuyển đổi này không hề dễ dàng. Nhật Bản dù dẫn đầu công nghệ nhiều thập kỷ vẫn gặp trở ngại từ bất ổn chính trị và hạn chế trong việc thu hút nhân tài quốc tế. Ngược lại, khu vực châu Á không thiếu những điểm sáng: Ấn Độ – nền kinh tế lớn thứ tư với tăng trưởng GDP hơn 6% – đã phát triển mạnh thị trường xe điện hai và ba bánh; Việt Nam có kinh nghiệm mở rộng năng lực sản xuất, nay sẵn sàng đáp ứng nhu cầu trong nước; Indonesia duy trì mức tăng trưởng trên 5% nhờ tầng lớp trung lưu mở rộng.
Khả năng Mỹ đảo ngược chính sách thuế quan hiện tại là rất thấp, ngay cả khi các vụ kiện chống lại chính quyền Trump được tòa án xem xét. Theo ông Klein, kể cả khi Nhà Trắng thua kiện, vẫn còn nhiều công cụ hợp pháp để tiếp tục hạn chế nhập khẩu, và chính quyền có thể tăng thuế hơn nữa nếu kinh tế Mỹ suy yếu.
Chuyên gia này nhận định, việc thúc đẩy tiêu dùng hộ gia đình chắc chắn sẽ gây tổn thất trong ngắn và trung hạn do giảm nguồn thu từ xuất khẩu. Tuy nhiên, về dài hạn, đây có thể trở thành động lực cho một kỷ nguyên tăng trưởng mới, đồng thời giúp châu Á vững vàng hơn trước biến động thương mại toàn cầu vốn chưa có dấu hiệu hạ nhiệt.
HT