Đây là một trong những điểm mới đáng chú ý của Nghị định 296/2025 về cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính, có hiệu lực từ ngày 1/1/2026, thay thế Nghị định 166/2013 sau hơn 12 năm áp dụng.

Với nhiều điều chỉnh quan trọng, Nghị định 296 được kỳ vọng sẽ tháo gỡ các “điểm nghẽn” trong công tác cưỡng chế, tăng tính minh bạch và hiệu quả thực thi pháp luật.

Một thay đổi lớn là việc cho phép áp dụng linh hoạt, đồng thời nhiều biện pháp cưỡng chế, thay vì buộc phải tuân theo thứ tự cứng nhắc như trước. Theo Nghị định 166, cơ quan thực thi phải lần lượt khấu trừ tiền lương, thu nhập, tiền trong tài khoản; nếu không thực hiện được mới chuyển sang kê biên tài sản và các biện pháp khác, vô tình tạo kẽ hở để người vi phạm tẩu tán tài sản.

Nghị định 296 đã xóa bỏ hạn chế này. Từ năm 2026, người có thẩm quyền có thể áp dụng một hoặc nhiều biện pháp cưỡng chế cùng lúc nếu xét thấy một biện pháp là chưa đủ. Bốn biện pháp cưỡng chế cơ bản vẫn được giữ nguyên nhưng không còn yêu cầu thực hiện theo trình tự, gồm: khấu trừ một phần lương hoặc thu nhập; khấu trừ tiền từ tài khoản; kê biên tài sản tương ứng với số tiền phạt để bán đấu giá; kê biên tiền, tài sản của đối tượng vi phạm do cá nhân, tổ chức khác đang giữ trong trường hợp có dấu hiệu tẩu tán.

So với quy định hiện hành, Nghị định 296 bổ sung thêm bốn nhóm đối tượng bị áp dụng biện pháp cưỡng chế, gồm hộ gia đình, hộ kinh doanh, tổ hợp tác và cộng đồng dân cư. Trước đây, việc xử lý tài sản của các thành viên khi tài sản chung không đủ để thi hành án chưa được quy định rõ, dễ phát sinh tình trạng tách tài sản chung thành tài sản riêng nhằm né tránh nộp phạt.

Quy định mới xác lập nguyên tắc ưu tiên cưỡng chế tài sản chung trước, nếu không đủ thì tiếp tục cưỡng chế tài sản riêng của từng thành viên. Với hộ kinh doanh, hộ gia đình, trong trường hợp tài sản phục vụ kinh doanh hoặc tài sản chung không đáp ứng yêu cầu, chủ hộ và các thành viên phải chịu trách nhiệm bằng tài sản riêng. Đối với tổ hợp tác, các thành viên liên đới chịu trách nhiệm theo tỷ lệ góp vốn hoặc theo thỏa thuận trong hợp đồng hợp tác.

Nghị định 296 cũng đưa ra quy định chặt chẽ hơn với cơ quan nhà nước, đơn vị vũ trang, tổ chức chính trị khi bị cưỡng chế xử phạt, theo đó nghiêm cấm tuyệt đối việc sử dụng ngân sách nhà nước để nộp phạt. Các đơn vị vi phạm phải tự bảo đảm nguồn tiền thi hành quyết định cưỡng chế từ các nguồn thu hợp pháp khác, nhằm nâng cao trách nhiệm của người đứng đầu và tránh tình trạng “tiền túi này sang túi kia”.

Bên cạnh đó, phạm vi khấu trừ tiền từ tài khoản được mở rộng, bao gồm cả tiền gửi tại tổ chức tín dụng, Kho bạc Nhà nước và chi nhánh ngân hàng nước ngoài tại Việt Nam. Quy định này nhằm hạn chế việc tẩu tán tài sản qua các kênh tài chính đặc thù hoặc quốc tế.

Đáng chú ý, Nghị định mới cũng thiết lập mốc thời gian cụ thể trong việc cung cấp thông tin tài khoản. Cá nhân, tổ chức bị cưỡng chế phải cung cấp thông tin tài khoản trong vòng 3 ngày làm việc kể từ khi có yêu cầu của cơ quan chức năng. Trường hợp chưa có thông tin, cơ quan thực thi có quyền yêu cầu ngân hàng hoặc Kho bạc Nhà nước cung cấp, qua đó rút ngắn thời gian xử lý và nâng cao hiệu quả thu hồi tiền phạt.

Theo Luật Xử lý vi phạm hành chính, vi phạm hành chính là hành vi có lỗi của cá nhân hoặc tổ chức vi phạm quy định quản lý nhà nước mà chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự. Cá nhân từ đủ 16 tuổi trở lên chịu trách nhiệm với mọi hành vi vi phạm; tổ chức chịu trách nhiệm đối với vi phạm do mình gây ra. Các hình thức xử phạt gồm cảnh cáo, phạt tiền, tước quyền sử dụng giấy phép có thời hạn, đình chỉ hoạt động, tịch thu tang vật, phương tiện vi phạm hoặc trục xuất theo quy định.

Tâm Minh