Tổng thống Mỹ Donald Trump đang tìm cách định hình lại Fed theo định hướng của mình, gây sức ép buộc cơ quan này hạ lãi suất, từ đó làm dấy lên nghi ngại về khả năng duy trì tính độc lập và uy tín của Fed trong công cuộc kiểm soát lạm phát.

Bất mãn với những rào chắn pháp lý bảo vệ lãnh đạo Fed cùng nhiệm kỳ dài của các thành viên Hội đồng Thống đốc, ông Trump gây áp lực mạnh mẽ buộc Chủ tịch Jerome Powell phải hạ lãi suất và thúc đẩy việc sa thải bà Lisa Cook, một thành viên Hội đồng.

Nếu Fed phải nhượng bộ hoặc ông Trump tìm ra cách loại bỏ các thống đốc, tiền lệ nguy hiểm này có thể lan sang châu Âu, Nhật Bản, nơi các chuẩn mực về tính độc lập chính sách tiền tệ lâu nay có thể bị chính trị hóa.

“Những cuộc tấn công mang động cơ chính trị nhằm vào Fed đã tạo hiệu ứng tâm lý lan tỏa khắp thế giới, đặc biệt ở châu Âu,” ông Olli Rehn, thành viên ECB, phát biểu tại hội nghị Jackson Hole, Wyoming.

Trao đổi bên lề sự kiện, nhiều lãnh đạo ngân hàng trung ương cho rằng việc Fed suy giảm tính độc lập sẽ là mối đe dọa trực tiếp đối với uy tín của họ cũng như sự ổn định kinh tế toàn cầu. Thị trường tài chính có thể rơi vào hỗn loạn, khi nhà đầu tư yêu cầu lợi suất cao hơn để giữ trái phiếu Mỹ và phải xem xét lại vai trò then chốt của Kho bạc Mỹ trong hệ thống tài chính quốc tế.

Một số ngân hàng trung ương đã chuẩn bị cho rủi ro này, khuyến nghị các ngân hàng thương mại theo dõi chặt chẽ mức độ phụ thuộc vào đồng USD. Nguy cơ còn lớn hơn: một kỷ nguyên ổn định giá cả suốt bốn thập kỷ, bắt đầu từ thời Paul Volcker, có thể kết thúc.

Từ đó đến nay, nhiều NHTW trên thế giới học theo mô hình Fed: độc lập với chính trị và tập trung vào mục tiêu kiểm soát lạm phát quanh mức 2%. Chủ tịch Bundesbank Joachim Nagel nhấn mạnh: “Sự độc lập không thể coi là mặc định, nó là điều kiện tiên quyết để giữ vững ổn định giá cả.”

Dù thị trường Mỹ chưa phản ánh rõ nỗi lo — chứng khoán vẫn tăng, lợi suất trái phiếu và kỳ vọng lạm phát ổn định — nhưng căng thẳng giữa ông Trump và Fed đã khiến nhiều lãnh đạo toàn cầu nhìn thấy sự mong manh của sự độc lập này.

Ngay cả ECB, vốn có sự bảo đảm pháp lý, cũng từng vấp phải chỉ trích và kiện tụng liên quan chương trình mua trái phiếu chống giảm phát một thập kỷ trước. Ở Italia, Đức, Pháp, ngân hàng trung ương nhiều lần bị các phe phái công kích. Latvia và Slovenia thậm chí còn gặp khủng hoảng nhân sự do tranh cãi chính trị.

Nhật Bản từng trải qua tình huống tương tự khi Thủ tướng Shinzo Abe chỉ trích và thay thế Thống đốc Masaaki Shirakawa bằng Haruhiko Kuroda năm 2013. Ông Kuroda sau đó tung ra chương trình mua tài sản khổng lồ, thúc đẩy tăng trưởng nhưng cũng khiến Ngân hàng Trung ương Nhật trở thành chủ nợ lớn nhất của chính phủ.

Ông Trump gần đây khẳng định nhiệm kỳ Chủ tịch Jerome Powell “không thể kết thúc đủ sớm” và đã bắt đầu tiến trình tìm người kế nhiệm.

Theo các chuyên gia, nếu Mỹ mở đường cho việc kiểm soát Fed, các chính phủ khác — đặc biệt những nước có xu hướng dân túy — sẽ noi theo, làm tăng nguy cơ lạm phát toàn cầu và biến động thị trường.

“Việc chính trị hóa Fed sẽ là một tiền lệ cực kỳ nguy hiểm cho các nước khác,” ông Maury Obstfeld, cựu kinh tế trưởng IMF, cảnh báo.

PT