Loài cây đặc hữu, nguy cơ tuyệt chủng
Vân sam Fansipan đã được ghi vào Sách đỏ Việt Nam từ năm 1996, thuộc nhóm IA – nghiêm cấm khai thác, sử dụng vì mục đích thương mại. Ngày 5/11/2014, quần thể loài này trong Vườn Quốc gia Hoàng Liên chính thức được công nhận là Cây Di sản Việt Nam, khẳng định giá trị khoa học, sinh thái và biểu tượng thiên nhiên độc nhất vô nhị.
Theo các nhà nghiên cứu, Vân sam Fansipan chỉ phân bố trong dải độ cao 2.600 – 2.800 m quanh đỉnh núi, với số lượng cá thể rất ít. Hơn 20 năm qua, các chuyên gia gần như không ghi nhận cây non mọc mới. Quần thể hiện tại chỉ gồm những cây trưởng thành, nhiều cây đã tồn tại hàng trăm năm, cây nhỏ nhất cũng 50–70 năm tuổi. Biến đổi khí hậu, suy giảm môi trường sống cùng các tác động từ con người đang đẩy loài cây này đến bờ vực tuyệt chủng.
Bảo vệ nghiêm ngặt
Lực lượng kiểm lâm Hoàng Liên đã lập chốt, tăng cường tuần tra, ngăn chặn mọi hành vi xâm hại để bảo vệ quần thể Vân sam Fansipan. Việc bảo tồn không chỉ mang ý nghĩa giữ lại một loài cây quý hiếm, mà còn là gìn giữ biểu tượng thiên nhiên của Việt Nam và đóng góp cho nỗ lực bảo vệ đa dạng sinh học toàn cầu.
Nỗ lực nhân giống và thách thức
Vân sam Fansipan thuộc họ Thông (Pinaceae), có giá trị khoa học, cảnh quan và tiềm năng kinh tế. Gỗ có thể dùng trong xây dựng, vỏ cây chiết xuất tanin, dáng cây đẹp phù hợp làm cây cảnh quan sinh thái và phục vụ du lịch. Chính sự hiếm có này khiến loài cây trở thành đối tượng nghiên cứu và bảo tồn đặc biệt.
Từ năm 2023, Vườn Quốc gia Hoàng Liên đã triển khai các đợt điều tra, thu thập nón Vân sam để thử nghiệm nhân giống. Dù bước đầu có tín hiệu tích cực, nhưng việc phục hồi loài trong tự nhiên vẫn là bài toán nan giải, đòi hỏi nguồn lực tài chính lớn và nghiên cứu dài hạn.
Việc bảo tồn Vân sam Fansipan không chỉ giữ lại một loài cây độc đáo, mà còn thể hiện trách nhiệm của Việt Nam trong gìn giữ kho báu thiên nhiên chung của nhân loại.
DA