Trong bối cảnh AI hiện diện khắp các ngành nghề, từ ngân hàng, bảo hiểm đến bán lẻ, nó không còn là đặc quyền của các tập đoàn công nghệ. Song, nhiều dự án AI thất bại không phải do yếu về thuật toán hay thiếu dữ liệu, mà bởi yếu tố “mềm” – văn hóa doanh nghiệp. Theo Gartner, 80% dự án AI thất bại vì gặp phải sự kháng cự của chính con người trong tổ chức. Nỗi lo “AI cướp việc” khiến nhân viên giữ khoảng cách, thậm chí vô thức cản trở tiến trình áp dụng công nghệ mới.
Chính vì vậy, “văn hóa AI-friendly” – môi trường nơi con người và AI cộng sinh – trở thành yếu tố sống còn. Trong đó, nhân viên không e dè khi sử dụng AI, sẵn sàng thử nghiệm vào công việc thường ngày, còn lãnh đạo đóng vai trò định hướng và thúc đẩy ứng dụng công nghệ. Môi trường này giống như “văn hóa số” trước kia, nhưng tập trung vào sự hợp tác giữa con người và máy.
Lợi ích của việc tạo dựng văn hóa AI-friendly gồm: đẩy nhanh tiến độ triển khai dự án, khai thác tối đa sức mạnh AI nhờ sự chủ động từ nhân viên, và giảm rủi ro xung đột giữa người và máy.
Một số nguyên tắc xây dựng văn hóa AI-friendly:
-
Lãnh đạo tiên phong – Ban lãnh đạo cần trực tiếp sử dụng AI, chia sẻ câu chuyện thực tế như “AI giúp tôi rút ngắn báo cáo từ 5 giờ xuống còn 15 phút” để tạo hiệu ứng lan tỏa.
-
Đào tạo xóa định kiến – Tổ chức workshop, khóa học AI cơ bản cho toàn bộ nhân viên, truyền tải thông điệp AI là công cụ hỗ trợ chứ không đe dọa sự nghiệp.
-
Khuyến khích thử nghiệm, chấp nhận rủi ro nhỏ – Xây dựng “sandbox AI” để nhân viên thoải mái thử nghiệm mà không lo ảnh hưởng kết quả thật.
-
Minh bạch mục tiêu, chính sách – Công khai mục tiêu ứng dụng AI, lấy ý kiến trước khi áp dụng vào các quy trình quan trọng.
-
Ghi nhận và khen thưởng sáng kiến AI – Vinh danh cá nhân hoặc nhóm tiên phong áp dụng AI hiệu quả để tạo động lực cho toàn bộ tổ chức.
Công cụ hỗ trợ có thể gồm: AI Champions Program (mỗi phòng ban có một “đại sứ AI”), bảng ý tưởng AI, ngày AI nội bộ hàng tháng, và cộng đồng AI nội bộ trên nền tảng chat. Thực tế, PwC đào tạo toàn bộ 75.000 nhân viên qua chương trình “AI Academy”; Microsoft khuyến khích chia sẻ “AI Win of the Week”; DBS Bank lập đội “AI Ambassador” ở mỗi phòng ban, thu về hàng trăm ý tưởng chỉ trong nửa năm.
Rõ ràng, xây dựng văn hóa AI-friendly không đơn thuần là mua phần mềm, mà là quá trình thay đổi tư duy toàn tổ chức. Khi điều này thành công, AI sẽ không còn bị coi là mối đe dọa, mà trở thành người cộng sự bền bỉ, âm thầm giúp doanh nghiệp tiến nhanh vào tương lai.
TH