Mỹ và Trung Quốc cạnh tranh đầu tư vào châu Phi

Sự thay đổi này là một phần trong chiến lược đầu tư vào Châu Phi của Bắc Kinh khi hướng tới các dự án "nhỏ nhưng có tầm ảnh hưởng lớn". Mặc dù điều này có thể khiến ít dự án lớn được tài trợ trực tiếp thông qua hoạt động cho vay song phương, nhưng điều đó không có nghĩa là Bắc Kinh sẽ ngừng tài trợ cho các dự án lớn mà họ coi là quan trọng đối với hoạt động thương mại Trung Quốc-Châu Phi.

Gần 51 tỷ đô la Mỹ đã được Trung Quốc phân bổ cho hoạt động cho vay và đầu tư tại Châu Phi tại Diễn đàn Hợp tác Trung Quốc-Châu Phi (FOCAC) năm 2024.

Trung Quốc cũng đang khuyến khích nhiều công ty của nước này hợp tác với các doanh nghiệp và chính phủ Châu Phi thông qua các mô hình tài trợ đối tác công tư (PPP).

Cụ thể, mô hình xây dựng đường cao tốc Nairobi dài 27 km vào năm 2022, được tài trợ và xây dựng bởi Tổng công ty Cầu đường Trung Quốc. Công ty Trung Quốc sẽ vận hành đường cao tốc trong ba thập kỷ để thu hồi vốn đầu tư trước khi chuyển giao quyền sở hữu cho chính phủ Kenya. Các mô hình tài trợ tương tự đã được sử dụng ở Uganda, Nigeria và Zambia.

Tại FOCAC, Bắc Kinh cũng cam kết khuyến khích các tổ chức tài chính và công ty Trung Quốc tham gia vào các dự án cơ sở hạ tầng của Châu Phi thông qua các loại hình quan hệ đối tác công tư khác nhau để tạo điều kiện tốt hơn cho công nghiệp hóa ở Châu Phi.

Kai Xue, luật sư của một doanh nghiệp có trụ sở tại Bắc Kinh, người tư vấn về đầu tư trực tiếp nước ngoài và tài trợ xuyên biên giới, cho biết việc chuyển sang mô hình tài chính là hợp lý.

Ông cho biết, việc thực hiện PPP của các nhà đầu tư Trung Quốc sẽ là cách tiếp cận tốt nhất cho bất kỳ dự án lớn nào, chẳng hạn như việc mở rộng đường sắt khổ tiêu chuẩn của Kenya đến biên giới với Uganda.

Thế giới đang chứng kiến ​​các nhà đầu tư Trung Quốc đầu tư hàng tỷ đô la Mỹ trên khắp châu Phi. Trung Quốc hiện cũng đang chuyển nhiều tiền hơn vào thông qua các tổ chức tài chính đa phương của châu lục này như Ngân hàng Xuất nhập khẩu châu Phi (Afreximbank) và Tập đoàn Tài chính châu Phi để thúc đẩy tài chính thương mại và cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa của châu Phi vay lại.

Tại FOCAC, Trung Quốc đã nhất trí khuyến khích các khu vực tư nhân hợp tác với Ngân hàng Phát triển Châu Phi, Afreximbank, các ngân hàng tiểu vùng Châu Phi, Ngân hàng Đầu tư Cơ sở hạ tầng Châu Á và Ngân hàng Phát triển mới để mở rộng đầu tư vào cơ sở hạ tầng tại khu vực dưới sự hỗ trợ của các tổ chức tài chính Trung Quốc, đặc biệt là các tổ chức tham gia vào Sáng kiến Vành đai và Con đường.

"Sáng kiến ​​Vành đai và Con đường của Trung Quốc không chỉ tài trợ cho các dự án cơ sở hạ tầng lớn mà còn nhằm mục đích cải thiện kết nối toàn cầu", luật sư tài chính quốc tế Kanyi Lui, Giám đốc phụ trách Chi nhánh Trung Quốc của Công ty luật đa quốc gia Pinsent Masons cho biết.

Ông Lui dự đoán, trong giai đoạn mới của sáng kiến, Trung Quốc sẽ tăng đầu tư vào chuyển đổi năng lượng và nông nghiệp địa phương.

Chủ tịch Tập Cận Bình cho biết Trung Quốc sẽ xây dựng khu vực nông nghiệp tiêu chuẩn có diện tích 6.666 ha ở Châu Phi và cử 500 chuyên gia nông nghiệp đến lục địa này.

Các khoáng sản quan trọng cũng được chú ý, khi nhiều công ty Trung Quốc có khoản đầu tư lớn vào Cộng hòa Dân chủ Congo (DRC), nơi sản xuất khoảng 70% coban của thế giới.

Các doanh nghiệp Trung Quốc khác gần đây đã đẩy mạnh việc mua lại các dự án lithium của Châu Phi, đặc biệt là ở Zimbabwe, Namibia và Mali.

Trong ba năm tới, Trung Quốc sẽ hợp tác với Châu Phi để duy trì sự ổn định của chuỗi cung ứng khoáng sản và thúc đẩy giá trị gia tăng cho ngành bằng cách phát triển công nghệ luyện kim với mục tiêu biến nguồn tài nguyên của Châu Phi thành lợi thế phát triển kinh tế.

Để đạt được mục tiêu đó, Trung Quốc đã đồng ý hỗ trợ mở rộng các ngành luyện kim, chế biến và khai thác thượng nguồn và hạ nguồn khác, cũng như xây dựng cơ sở hạ tầng và thăm dò các dự án khai thác sâu.

Theo Jason Tuvey, Phó giám đốc kinh tế thị trường mới nổi tại Capital Economics, những nỗ lực của Trung Quốc nhằm tăng cường quan hệ tại Châu Phi đang chịu sự cạnh tranh từ Mỹ và các quốc gia khác.

Mỹ đã đồng ý tài trợ cho một tuyến đường sắt nối Angola và DRC như một phần trong nỗ lực cải thiện mạng lưới hậu cần cho các mỏ đồng và coban. Tương tự như vậy, Châu Âu đã đầu tư vào các dự án năng lượng tại Châu Phi khi họ tìm cách cải thiện an ninh năng lượng của chính mình. Các dự án năng lượng ở Mozambique và Tanzania là những ví dụ đáng chú ý.

Trong khi đó, theo Lina Benabdallah, Phó giáo sư khoa chính trị và các vấn đề quốc tế tại Đại học Wake Forest, căng thẳng địa chính trị xung quanh lĩnh vực năng lượng xanh đã khiến ngày càng nhiều nhà sản xuất xe điện Trung Quốc chuyển sang các thị trường thay thế, bao gồm cả Châu Phi.

"Mỹ sẽ khó có thể chạy đua về tầm ảnh hưởng của Trung Quốc tại Châu Phi", chuyên gia này lưu ý.

Cẩm Anh