Bộ Tài chính hiện đang lấy ý kiến dự thảo Nghị định về kê khai, tính thuế và sử dụng hóa đơn điện tử đối với hộ và cá nhân kinh doanh. Điểm đổi mới đáng chú ý là thời điểm kê khai doanh thu được xác định theo giai đoạn bắt đầu kinh doanh.

Từ 1/1/2026, nếu hộ kinh doanh hoạt động trong 6 tháng đầu năm, họ phải kê khai doanh thu phát sinh đến hết 30/6 và nộp tờ khai đầu tiên chậm nhất ngày 30/7. Trường hợp bắt đầu kinh doanh từ nửa cuối năm, hạn hoàn tất kê khai sẽ là ngày 31/1 năm sau.

Hộ kinh doanh và cá nhân kinh doanh căn cứ trên doanh thu thực tế để tự xác định mình thuộc diện không chịu thuế, không phải nộp thuế, chịu thuế hoặc phải nộp thuế theo quy định của thuế giá trị gia tăng và thuế thu nhập cá nhân kể từ 1/1/2026. Nếu thuộc diện phải nộp thuế, thời điểm nộp thuế cũng trùng với hạn kê khai. Từ các năm tiếp theo, quy trình được áp dụng thống nhất như quy định mới.

Dự thảo bổ sung yêu cầu: hộ kinh doanh có doanh thu từ 1 tỉ đồng trở lên phải sử dụng hóa đơn điện tử có mã của cơ quan thuế hoặc hóa đơn điện tử phát hành từ máy tính tiền, ứng dụng di động có kết nối dữ liệu trực tiếp với ngành thuế.

Chia sẻ với báo chí, ông Nguyễn Văn Được – thành viên Hội Tư vấn và Đại lý Thuế TPHCM – nhận định rằng khi bắt đầu hoạt động, hộ kinh doanh buộc phải kê khai doanh thu để cơ quan thuế xác định nghĩa vụ. Nếu không kê khai, hộ có thể rơi vào diện theo dõi vì dấu hiệu che giấu doanh thu. Theo ông, đây là bước đi phù hợp khi bỏ thuế khoán và chuyển sang quản lý dựa trên dữ liệu thực tế thay vì ấn định.

Với nhóm hộ nhỏ lẻ thiếu kinh nghiệm công nghệ, ông Được cho biết dự thảo đã tính đến phương án hỗ trợ. Hệ thống CNTT của cơ quan thuế sẽ tự động tạo tờ khai gợi ý đối với hộ bắt buộc dùng hóa đơn điện tử hoặc máy tính tiền, giúp giảm sai sót và thao tác thủ công. Bên cạnh đó, hộ kinh doanh có thể cài đặt ứng dụng của các nhà cung cấp hóa đơn điện tử để theo dõi doanh thu, xuất hóa đơn và truyền dữ liệu trực tiếp về cơ quan thuế.

Theo ông Được, điều này cho thấy hộ kinh doanh không cần quá lo lắng về việc thủ tục trở nên phức tạp, bởi phần lớn công việc đã được công nghệ hỗ trợ. Quan trọng nhất vẫn là kê khai đúng hạn, trung thực để tránh bị xử phạt và nắm rõ nghĩa vụ ngay từ khi bắt đầu—thay cho cách khoán trước đây.

Trao đổi với Diễn đàn Doanh nghiệp, Luật sư Lê Thị Nhung – Giám đốc Công ty Luật L&A Legal Experts – nhận định quy định mới là bước tất yếu khi ngành thuế chuyển sang quản lý theo dữ liệu thời gian thực, nhưng để hộ kinh doanh “giảm lo”, ba vấn đề cần được làm rõ.

Thứ nhất, kê khai phải đi kèm quyền được hướng dẫn. Theo bà Nhung, không thể yêu cầu hộ nhỏ lẻ kê khai đúng – đủ nếu cơ quan thuế và các nhà cung cấp giải pháp không hỗ trợ trực tiếp, nhất là với tiểu thương lớn tuổi hoặc ít tiếp cận công nghệ.

Thứ hai, dữ liệu hóa đơn điện tử phải được xử lý minh bạch, nhất quán. Cơ quan thuế cần giải thích rõ cách đối chiếu doanh thu, cách xác định sai sót và chỉ xử phạt khi có căn cứ vững chắc. Bà cảnh báo: nếu người dân cảm thấy bị “soi từng ngày”, họ sẽ luôn mang tâm lý bất an.

Thứ ba, bà cho rằng cần sớm hoàn thiện hướng dẫn về chi phí hợp lý đối với hộ kinh doanh, đặc biệt nhóm thương mại – phân phối có biên lợi nhuận thấp. Nếu doanh thu được ghi nhận tự động nhưng chi phí lại chưa rõ ràng, nguy cơ “lãi giả – thuế thật” vẫn còn.

“Chuyển từ thuế khoán sang kê khai là xu hướng đúng. Nhưng để hộ kinh doanh thật sự yên tâm, chính sách phải rõ, công nghệ phải dễ dùng và cơ quan thuế cần đồng hành nhiều hơn thay vì chỉ giám sát”, bà Nhung nhấn mạnh.

LP