Doanh nghiệp “chia nhỏ” doanh thu để trốn thuế
Theo điều tra ban đầu, hệ sinh thái của Hoàng Hường bị cáo buộc bỏ ngoài sổ sách hàng trăm tỷ đồng doanh thu, đồng thời lập các hộ kinh doanh vệ tinh nhằm hợp thức hóa giao dịch và giảm nghĩa vụ thuế doanh nghiệp.
Thủ đoạn thường thấy là mở nhiều tài khoản, chia nhỏ điểm bán hàng mang tên cá nhân, rồi chuyển doanh thu sang hộ kinh doanh do người thân đứng tên để giảm thuế thu nhập doanh nghiệp.
Một số còn mượn hóa đơn hộ kinh doanh để kê chi phí đầu vào, khiến lợi nhuận chịu thuế bị “bốc hơi”.
Các chiêu thức này đặc biệt phổ biến trong lĩnh vực mỹ phẩm, thực phẩm chức năng, thương mại điện tử, nơi dòng tiền khó kiểm soát và cơ quan thuế chủ yếu dựa vào sự tự giác kê khai.
Khoảng chênh lệch nghĩa vụ thuế tạo cơ hội cho gian lận
Các chuyên gia nhận định, gốc rễ vấn đề nằm ở sự bất cân xứng nghĩa vụ thuế giữa doanh nghiệp và hộ kinh doanh.
-
Doanh nghiệp phải hạch toán đầy đủ, báo cáo tài chính, kiểm toán định kỳ và nộp thuế thu nhập doanh nghiệp 20% cùng nhiều loại phí khác.
-
Trong khi đó, hộ kinh doanh chỉ nộp thuế trực tiếp theo doanh thu (thuế khoán), không cần sổ kế toán, không kiểm toán, không báo cáo tài chính.
Chính sự chênh lệch này khiến nhiều đơn vị “tách nhỏ” mô hình hoạt động, tạo ra hệ thống hộ cá thể “ảo” để giảm nghĩa vụ thuế, dẫn đến cạnh tranh thiếu công bằng và méo mó thị trường.
Cảnh báo từ giới chuyên môn
Luật sư Nguyễn Thị Thu Hoài, Giám đốc Công ty Luật TNHH Thuế và Luật Hà Nội, cho rằng vụ Hoàng Hường là hồi chuông cảnh tỉnh đối với cả doanh nghiệp và cơ quan quản lý.
“Chỉ cần thay đổi hình thức đăng ký, mức thuế có thể chênh nhau hàng chục lần. Đây không chỉ là sự bất bình đẳng về nghĩa vụ, mà còn làm méo mó môi trường cạnh tranh,” – bà Hoài nói.
Theo bà, chính sách thuế hiện nay đang được siết chặt dần, chuyển từ cơ chế “khoán ước lượng” sang quản lý theo doanh thu thực tế, thông qua hóa đơn điện tử, dữ liệu ngân hàng và các sàn thương mại điện tử.
Chủ trương chuyển đổi hộ kinh doanh lên doanh nghiệp cũng đang được thúc đẩy, hướng tới sự công bằng và mở rộng nguồn thu.
Luật sư Nguyễn Thị Thu Hoài – Giám đốc Công ty Luật TNHH Thuế và Luật Hà Nội. Ảnh: NVCC
Cần cơ chế giám sát và chế tài đủ mạnh
Luật sư Thu Hoài nhấn mạnh rằng, nếu chỉ dừng ở quy định mà thiếu công cụ giám sát và chế tài nghiêm, thì việc trốn thuế vẫn tiếp diễn.
Các hộ có doanh thu lớn, giao dịch thường xuyên nên bắt buộc mở tài khoản riêng, kê khai doanh thu trực tuyến định kỳ, và nộp thuế tự động thay vì dựa vào “thỏa thuận khoán”.
Khi doanh thu vượt ngưỡng, cơ quan thuế phải buộc chuyển đổi sang mô hình doanh nghiệp để đảm bảo công bằng.
Ngoài ra, cần ràng buộc trách nhiệm cơ quan thuế địa phương trong việc xác định doanh thu thực tế, tránh tình trạng “khoán cho dễ”, nể nang hoặc làm ngơ trước vi phạm.
“Nếu doanh thu được khoán thấp hơn thực tế, thì mọi cải cách đều trở nên hình thức,” bà Hoài cảnh báo.
Thu đúng – thu đủ, dựa trên bản chất kinh doanh
Theo bà Hoài, chính sách thuế phải hướng tới “thu đúng người cần thu” thay vì “thu ai dễ thu”.
Một hộ kinh doanh có doanh thu hàng chục tỷ đồng, có nhân sự, kho hàng và quảng cáo bài bản như doanh nghiệp thì phải chịu nghĩa vụ tương xứng.
“Thuế phải phản ánh bản chất hoạt động kinh doanh, không thể dựa trên hình thức đăng ký,” bà nhấn mạnh.
Giải pháp lâu dài, theo bà, là liên thông dữ liệu giữa cơ quan thuế, ngân hàng và thương mại điện tử để theo dõi dòng tiền thực, đối chiếu doanh thu khai báo và phát hiện sớm dấu hiệu gian lận.
Kết luận: minh bạch dữ liệu là chìa khóa
Khi quản lý thuế dựa trên dữ liệu minh bạch và kết nối thời gian thực, các chiêu trò như “chia nhỏ doanh thu” hay “núp bóng hộ cá thể” sẽ không còn đất sống.
Chính sách thuế công bằng không chỉ giúp tăng thu ngân sách, mà còn củng cố niềm tin của người dân và doanh nghiệp vào sự minh bạch, liêm chính của thị trường Việt Nam.
PL