15% thuế quan – “bình thường mới” cho hàng hóa châu Âu?

Theo nội dung thỏa thuận, kể từ ngày 1/8, phần lớn các mặt hàng xuất khẩu từ EU sang Mỹ – bao gồm ô tô, dược phẩm và chip điện tử – sẽ bị áp mức thuế 15%. Ngược lại, hàng hóa từ Mỹ vào EU vẫn duy trì ở mức thuế thấp, thậm chí là 0% đối với một số mặt hàng.

Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen lý giải đây là bước đi nhằm “tái cân bằng thặng dư thương mại với Mỹ”. Tuy nhiên, các hiệp hội công nghiệp châu Âu, đặc biệt ở Đức, đã phản ứng dữ dội, cho rằng đây là “tín hiệu nguy hiểm” đối với sự liên kết kinh tế hai bờ Đại Tây Dương.

Điều đáng chú ý là tuyên bố từ hai phía có nhiều điểm bất nhất. Tổng thống Donald Trump khẳng định mức thuế 15% không áp dụng với dược phẩm và kim loại, trong khi bà von der Leyen nhấn mạnh mức thuế này bao trùm toàn diện, kể cả những lĩnh vực nhạy cảm.

EU đánh đổi điều gì để đổi lấy thỏa thuận?

Để đạt được mức thuế “trần” 15%, EU đã cam kết một loạt nhượng bộ tài chính quy mô lớn với Mỹ:

  • Mua 750 tỷ USD hàng hóa năng lượng từ Mỹ

  • Đầu tư thêm 600 tỷ USD vào nền kinh tế Mỹ

  • Mở cửa thị trường EU cho hàng hóa Mỹ với thuế suất 0%

  • Cam kết mua “lượng lớn” thiết bị quân sự từ Mỹ

Bên cạnh đó, Mỹ hiện vẫn đang tiến hành điều tra theo Mục 232 đối với dược phẩm, song theo xác nhận của các quan chức Washington, mức thuế 15% áp cho EU sẽ không thay đổi trong thời gian này. Điều này củng cố quan điểm rằng mức thuế cao hơn là “giá phải trả” để giữ lại cam kết đầu tư của châu Âu, thay vì kết quả của một cuộc đàm phán công bằng.

Thép và nhôm châu Âu tiếp tục bị “đánh thuế nặng tay”

Một điểm gây thất vọng lớn đối với EU là việc các sản phẩm thép và nhôm – vốn là mặt hàng xuất khẩu chủ lực – vẫn phải chịu mức thuế 50% như hiện tại. Dù hai bên đang đàm phán về hệ thống hạn ngạch để giảm tác động, song đến nay chưa có tiến triển cụ thể nào.

Ngành hàng không vũ trụ của EU hiện được miễn thuế tạm thời cho đến khi có kết quả từ một cuộc điều tra riêng của Mỹ. Trong khi đó, EU cũng đề xuất giới hạn mức thuế tối đa áp dụng cho các ngành đặc thù trong tương lai – phản ánh tâm lý cảnh giác trước sự thay đổi khó lường từ phía chính quyền Trump.

“Chiến thắng lớn nhất” hay một sự nhượng bộ chiến lược?

Tổng thống Donald Trump gọi đây là “chiến thắng lớn nhất” giúp tăng cường sản xuất trong nước và tạo điều kiện cho doanh nghiệp Mỹ mở rộng thị trường. Phía EU thì nhấn mạnh đây là bước đi cần thiết để duy trì dòng chảy thương mại xuyên Đại Tây Dương và tránh leo thang căng thẳng.

Tuy nhiên, giới quan sát chỉ ra rằng, thỏa thuận này đang đặt EU vào thế bất lợi rõ rệt: chấp nhận thuế cao, đầu tư và mua sắm quy mô lớn, mà không có cam kết ràng buộc nào về dỡ bỏ các rào cản phi thuế quan – vốn là yếu tố Mỹ thường lấy làm lý do để gây áp lực với EU.

Giáo sư Simon Evenett, chuyên gia về địa chính trị và chiến lược tại Viện IMD, nhận định: “Thật khó hình dung rằng EU lại tự nguyện ký một thỏa thuận bất cân xứng chỉ vì lý do thương mại. Rõ ràng các yếu tố địa chính trị và quốc phòng đã chi phối quyết định này.”

Thỏa thuận này vì vậy không chỉ là một văn bản thương mại, mà còn phản ánh sự thực dụng ngày càng rõ trong cách EU ứng xử với Mỹ – chấp nhận nhượng bộ ngắn hạn để giữ ổn định lâu dài, trong một thế giới mà sự bảo hộ và khó đoán đang dần trở thành “bình thường mới”.

Hà Vy