Người Sài Gòn không ai là không biết đến con kênh Tàu Hủ nối thông rạch Bến Nghé ra sông Sài Gòn với điểm dừng trên bến Bạch Đằng - Nơi thuyền tàu du lịch ngày ngày đều đặn rẽ sóng đón hoàng hôn. Đến với những địa danh này để một lần được ngược dòng ký ức tìm về với "đại lộ Tàu Hủ" phồn vinh, tìm về khung cảnh nhộn nhịp trên bến dưới thuyền, tìm về biểu tượng "hòn ngọc Viễn Đông" xưa.

Ngược dòng lịch sử hơn 300 năm trước, lúc khởi thủy kênh Tàu Hủ chỉ là một con rạch nhỏ hẹp thường xuyên bị bùn đất bồi lấp khiến cho việc đi lại bằng ghe xuồng của người dân còn gặp nhiều khó khăn. Đến mùa xuân Kỷ Mão năm 1819, vua Gia Long đã ra lệnh cải tạo, nạo vét, khơi thông lại dòng kênh. Khi hoàn thiện con kênh được đặt lại tên là An Thông Hà. Ngoài tên gọi An Thông Hà như sử sách ghi chép thì từ bao đời nay người dân nơi đây vẫn quen gọi dòng kênh này là Kinh Mới hay rạch Chợ Lớn, sau được đổi tên thành kênh Tàu Hủ.

Dòng chảy được khơi thông khiến kênh Tàu Hủ nhanh chóng thu hút đông đảo khách thương hồ từ khắp nơi đổ về khu vực này làm ăn buôn bán. Cùng với rạch Bến Nghé, kênh Tàu Hủ ra đời đã tạo thành một tuyến giao thương thủy lộ khép kín từ Tây sang Đông tại Gia Định. Nhận thấy đây là địa điểm thuận lợi để làm ăn sinh sống nên khoảng nửa cuối thế kỉ 17 - đầu thế kỉ 18, nhiều di dân người Hoa từ khu vực đồng bằng sông Cửu Long và Cù Lao Phố (Đồng Nai) đã giong thuyền về đây khai hoang lập ấp. Tuân thủ triệt để phương thức buôn bán "nhất cận thị, nhị cận giang", những người này đã cùng nhau lập làng nghề, mở cửa hiệu, ổn định cuộc sống mới. 

Bước sang đầu thế kỉ 19, khi ngành công nghiệp thương mại bắt đầu phát triển mạnh mẽ khiến nhu cầu vận chuyển, trao đổi hàng hóa tăng cao, hai bên bờ kênh vì vậy cũng hình thành nên 2 tuyến giao thông bộ. Hàng hóa chủ yếu là các loại nông sản sau khi được thương lái chuyển về bến Bình Đông sẽ được xe ngựa, xe bò… kéo về khu vực chợ Lớn giao dịch. Một trong những mặt hàng trọng yếu được vận chuyển trên tuyến giao thông này là lúa gạo, vì lẽ đó mà kênh Tàu Hủ còn được gọi là con đường lúa gạo. Dòng kênh Tàu Hủ đã trở thành con đường giao thương huyết mạch, làm nên một Sài Gòn - Gia Định phồn vinh từ đó.

Dọc tuyến "đại lộ Tàu Hủ", bến Bình Đông là địa điểm thường xuyên được các thương khách lựa chọn làm nơi neo đậu, tập kết hàng hóa đã tạo nên một khung cảnh "trên bến dưới thuyền" nhộn nhịp, sôi động. Cùng với các bến khác ở Sài Gòn xưa như Bến Thành, Bến Nghé, Bến Hàm Tử, Bến Chương Dương, Bến Bạch Đằng… Bến Bình Đông trở thành cửa ngõ giao thông và giao thương quan trọng bậc nhất tại đất Sài Gòn và khu vực miền Tây Nam Bộ.

Thời gian sau này, khi thủy lộ không còn là giữ vị trí là các tuyến giao thông chính yếu nữa, kênh Tàu Hủ và Bến Bình Đông cũng không còn cảnh tấp nập như xưa. Song có một thực tế nơi đây vẫn luôn là điểm đến, là nơi neo đậu của những con thuyền buôn bán trái cây từ miền Tây lên Sài Gòn. Mùa nào thức nấy, hầu hết các loại trái cây của Miền Tây như chuối, mít, dừa, xoài, đu đủ, chôm chôm… đã đi theo những con thuyền từ Long An, Tiền Giang, Bến Tre, Vĩnh Long, Sóc Trăng, An Giang… cập bến Bình Đông.

Cứ mỗi độ Tết đến xuân về, Bến Bình Đông lại chuyển mình thành Bến Hoa rực rỡ, mang màu sắc, hương xuân đến mọi nhà. Người dân Sài Gòn không còn lạ với không khí "rinh Tết" náo nhiệt, nhộn nhịp nơi đây. Mỗi khi vừa cúng tiễn ông Táo về trời vào 23 tháng Chạp, nhà nhà người người nô nức đi chợ hoa Bình Đông để chọn cho mình những chậu mai, chậu cúc vàng rực rỡ, cầu mong mong một năm mới an lành, phát tài. Bến Bình Đông từ đó lại được yêu thương gọi bằng Bến Hoa hay Bến Xuân. 

Người Sài Gòn đi chợ hoa Bình Đông mang theo bao niềm hứng khởi vè trải nghiệm văn hóa miệt vườn ngay trên những chiếc thuyền nổi. "Mỗi khi Tết đến, thuyền tàu tận Sa Đéc, Chợ Gạo, Cái Mơn... chở hoa lên phủ kín mặt sông, trải dài hàng cây số. Cả vùng này sẽ thành vườn hoa khổng lồ với đủ màu sắc, người mua đông như nêm, vui lắm" - Một thương lái buôn hoa quen thuộc trên Bến Bình Đông cho hay.

Trong vài năm gần đây, khi cuộc sống của người dân đô thị ngày một đổi thay, những con đường mới, hiện đại hơn cũng dần được hình thành bên kênh Tàu Hủ. Bên kia là đại lộ Võ Văn Kiệt rộng lớn, bên này bến cũng sớm được chỉnh trang với hệ thống bờ kè, thảm cỏ, cây xanh đang dần tạo nên diện mạo mới cho Bến Bình Đông. Cuộc sống đổi thay là vậy, song những giá trị văn hóa truyền thống về một Sài Gòn đầy màu sắc vui tươi trên những chiếc thuyền hoa xuôi dòng sẽ mãi là vùng ký ức không thể xóa nhòa của biết bao thế hệ người dân mỗi khi xuân về.

Trong xu hướng phát triển chung của Thành phố, những lưu vực ven các kênh, rạch sẽ tiếp tục được chỉnh trang, cải tạo để khoác lên mình tấm áo mới hiện đại hơn. Kênh Tàu Hủ cũng sẽ tiếp tục được nạo vét, khơi thông. Từ năm 2001 – 2013, đã hoàn thành lộ trình đầu tiên dự án xử lý ô nhiễm cho lưu vực Bắc kênh Tàu Hũ - Bến Nghé thuộc các quận 1, 3, 4 và 5. Sau hơn 10 năm thực hiện, việc cải tạo, nạo vét thông thoáng hoàn thiện. Hai bên bờ kênh cũng được phủ xanh, các tuyến đường được mở rộng, lát gạch chỉn chu, đèn đường chiếu sáng suốt đêm. 

Dự kiến từ nay đến năm 2025, chính quyền thành phố sẽ tiếp tục thực hiện lộ trình "gạn đục khơi trong" cho kênh Tàu Hủ, kênh Đôi, Kênh Tẻ (giai đoạn 2) qua khu vực bến Bình Đông, bến Phú Định với tổng mức đầu tư hàng nghìn tỷ đồng. Cùng với đó, thành phố cũng sẽ tiếp tục triển khai việc chỉnh trang đô thị 2 bên bờ, di dời hàng chục nghìn hộ dân trên các khu ổ chuột đến các khu tái định cư khang trang hơn.

Hàng loạt chính sách được triển khai đang được các cơ quan quản lý nhà nước kỳ vọng sẽ tạo nên cú hích, giúp thay đổi diện mạo đô thị cho khu vực kênh Tàu Hủ, bến Bình Đông. Các dự án cải tạo đô thị cũng được xem là đòn bẩy có tác động tích cực đến quá trình phát triển bất động sản hai bên bờ kênh. Từ những khu nhà ổ chuột lụp xụp, nơi đây sẽ hình thành nên những dự án bất động sản hiện đại, để trong một tương lai không xa, tấm áo mới hoa lệ sẽ dần hiện hữu, tái hiện lại cảnh nhộn nhịp vang bóng khi xưa.

Quan sát thực tế, ngay trên khu vực Bến Bình Đông, kênh Tàu Hủ một số dự án đã được triển khai nhưng số lượng chỉ đếm trên đầu ngón tay. Riêng quý 4, dự kiến thị trường khu vực này sẽ đón nhận sự ra mắt của dự án D-Aqua do DHA Corporation phát triển. 

Dự án tọa lạc ngay trung tâm Q.8, mặt tiền đường Bến Bình Đông, ngay khu vực Bến Hoa Tết quen thuộc của người dân Sài gòn. D-Aqua gồm 02 block căn hộ, dự kiến cung ứng ra thị trường khoảng 600 căn với mức giá vừa tầm, phù hợp với nhu cầu ở của người trẻ. D-Aqua còn sở hữu mô hình tuyến phố thương mại mở giữa thiên nhiên đầu tiên trên khu vực. Tuyến phố này gồm các hoạt động dịch vụ, mua bán sầm uất đi kèm với chuỗi hoạt động giải trí đường phố nhộn nhịp đáp ứng nhu cầu cư dân nội khu và người dân trong khu vực. 

Đại diện DHA Corp còn cho biết thêm: "Tuyến phố thương mại này được xây dựng 2 bên bờ, quy hoạch dòng suối nhân tạo chính giữa nhằm tái hiện khung cảnh phồn vinh một thời trên kênh Tàu Hủ. Đặc biệt, khi Tết đến, phố thương mại này sẽ được "chuyển mình" thành một đường hoa rực rỡ, liên kết cùng Bến Hoa ngay phía trước mặt tiền dự án tạo nên một khung cảnh mua sắm, du xuân nhộn nhịp". Như vậy, trong tương lai không xa, những người yêu không khí Tết cổ truyền Sài Gòn xưa sẽ có dịp được tìm về với không khí rực rỡ trên bến dưới thuyền tại bến Bình Đông, được trải nghiệm với những hoạt động thú vị tại D-Aqua mà không cần phải lục giở những trang sách xưa để mơ về một thời quá khứ đã xa!

Bài: Linh Trần - Thiết kế: Hương Xuân
Theo Trí Thức Trẻ