Kể từ cuối năm 2023, Trung Quốc đưa antimon vào diện kiểm soát xuất khẩu, yêu cầu giấy phép cho mỗi giao dịch. Đến tháng 12, Bắc Kinh cấm hoàn toàn việc xuất antimon sang Mỹ, được giới quan sát coi là đòn đáp trả lệnh hạn chế xuất khẩu chip bán dẫn từ Washington.

Theo Cơ quan Khảo sát Địa chất Hoa Kỳ (USGS), Trung Quốc hiện chiếm khoảng 60% sản lượng antimon toàn cầu, đồng thời đóng vai trò trung tâm tinh chế khoáng chất này cho nhiều quốc gia khác. Hạn chế xuất khẩu đã khiến lượng antimon Trung Quốc bán ra thế giới chỉ còn bằng 1/3 so với cùng kỳ năm trước. Giá antimon giao ngay đã vọt lên hơn 60.000 USD/tấn, gấp 4 lần đầu năm ngoái.

Ngành pin axit-chì — loại pin phổ biến trong xe chạy xăng và các thiết bị lưu trữ điện — đang chịu tác động nặng nề. Steve Christensen, Giám đốc điều hành Liên minh Pin có Trách nhiệm tại Mỹ (Responsible Battery Coalition) với thành viên gồm Clarios, Honda, FedEx… gọi đây là “tình trạng khẩn cấp quốc gia”, nhấn mạnh vấn đề không chỉ dừng ở kinh tế mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến an ninh quốc phòng.

Theo công ty tư vấn Project Blue, ngành pin tiêu thụ khoảng 1/3 nhu cầu antimon toàn cầu (230.000–240.000 tấn/năm) và vẫn cần nhập thêm 10.000 tấn antimon nguyên chất mỗi năm dù đã tái chế tối đa. Khi nguồn cung chính bị bóp nghẹt, nhiều doanh nghiệp tại Mỹ và châu Âu buộc phải mua qua các kênh trung gian với giá cao, đẩy chi phí sản xuất leo thang.

Hãng pin Hoppecke (Đức) và GS Yuasa (Nhật Bản) đã phải điều chỉnh giá bán, trong khi Exide Industries (Ấn Độ) cho biết lợi nhuận quý IV đã sụt giảm vì giá antimon tăng đột biến. Giám đốc Project Blue, ông Nils Backeberg, nhận định nguồn antimon toàn cầu vẫn đủ, nhưng các công ty ngoài Trung Quốc sẽ phải cạnh tranh trực tiếp với người mua Trung Quốc, đặc biệt là doanh nghiệp ngành điện mặt trời.

Christensen cảnh báo các chính phủ phương Tây cần coi antimon là vấn đề an ninh quốc gia, giảm phụ thuộc vào đối thủ địa chính trị. Một số dự án phát triển nguồn cung thay thế đang được xúc tiến: Clarios lên kế hoạch xây nhà máy xử lý khoáng sản 1 tỷ USD tại Mỹ; Nyrstar (Úc) thuộc Trafigura tuyên bố sẵn sàng sản xuất antimon nếu được chính phủ hỗ trợ.

Các chuyên gia cảnh báo, nếu không đa dạng hóa nguồn cung, cuộc khủng hoảng antimon sẽ còn tái diễn nhiều lần, đe dọa ngành pin, công nghiệp quốc phòng và các lĩnh vực dân sự trọng yếu.