Khi Liên minh châu Âu (EU) và Trung Quốc đồng thuận

EU đã áp dụng thuế chống bán phá giá tạm thời đối với xe điện (EV) nhập khẩu từ Trung Quốc kể từ ngày 5/7, với lý do các công ty Trung Quốc được hưởng lợi không công bằng từ trợ cấp của chính phủ. Vào ngày 9 tháng 8, Trung Quốc đã phản ứng bằng cách kháng cáo lên Tổ chức Thương mại Thế giới.

Mặc dù Ủy ban châu Âu đã công bố sửa đổi vào ngày 20/8, giảm thuế quan đối với Tesla và các công ty Trung Quốc trong liên doanh với các nhà sản xuất ô tô EU, nhưng mức thuế đối với hầu hết các công ty EV tại Trung Quốc vẫn ở mức đáng kể.

Những căng thẳng hiện tại giữa Trung Quốc và EU gợi nhớ đến tranh chấp tấm pin mặt trời năm 2013, trong đó EU đã khởi xướng một cuộc điều tra chống bán phá giá đối với các tấm pin mặt trời do Trung Quốc sản xuất.

Mặc dù việc tranh chấp đã được giải quyết thông qua đàm phán, nhưng giới quan sát cho rằng, việc lặp lại một giải pháp như vậy sẽ không khả thi.

Trong thập kỷ qua, các nền kinh tế phát triển từng ủng hộ thương mại tự do và chào đón hàng hóa nhập khẩu giá rẻ, nhưng nay đã chuyển sang chủ nghĩa bảo hộ thương mại và ưu tiên tái công nghiệp hóa trong nước.

Các căng thẳng địa chính trị, đại dịch Covid-19 và xung đột Nga-Ukraine đã đẩy nhanh sự thay đổi này, dẫn đến sự suy thoái trong môi trường thương mại toàn cầu.

Trong bối cảnh này, chuỗi cung ứng toàn cầu đã được tái cấu trúc. Một số quốc gia đã giảm sự phụ thuộc thương mại vào Trung Quốc. Ngược lại, các quốc gia xuất khẩu tài nguyên như Brazil và Australia, cùng với một số thị trường mới nổi, đã tăng cường mối quan hệ thương mại với Trung Quốc.

Đáng chú ý, các nước Đông Nam Á đã hội nhập sâu hơn vào chuỗi cung ứng với Trung Quốc, dẫn đến sự mở rộng thương mại đáng kể.

Trong bối cảnh căng thẳng gia tăng, tầm quan trọng chiến lược của thị trường EU đối với Trung Quốc đã trở nên nổi bật hơn. Theo Chương trình so sánh quốc tế, vào năm 2021, EU chiếm 15,2% tổng sản phẩm quốc nội (GDP) toàn cầu được tính theo sức mua tương đương (PPP), khiến khu vực này trở thành nền kinh tế lớn thứ ba thế giới.

Mặc dù Trung Quốc là nền kinh tế lớn nhất thế giới tính theo PPP, nhưng GDP bình quân đầu người của nước này chỉ bằng 39% mức trung bình của EU.

Bên cạnh đó, EU duy trì vị thế dẫn đầu toàn cầu trong nhiều lĩnh vực sản xuất truyền thống và các ngành công nghiệp mới nổi, khiến EU trở thành một trong số ít nền kinh tế có năng lực đổi mới công nghệ có thể sánh ngang với Hoa Kỳ. Và sau hơn 30 năm hội nhập, thị trường chung châu Âu ngày càng trở nên cạnh tranh và hấp dẫn, qua đó nâng cao hơn nữa tầm quan trọng của khối trong hệ thống thương mại toàn cầu.

Khi Mỹ tăng cường các biện pháp hạn chế thương mại và công nghệ đối với Trung Quốc, vai trò của EU là không thể thiếu trong các lĩnh vực chính thúc đẩy tăng trưởng kinh tế của Trung Quốc, chẳng hạn như đầu tư trực tiếp nước ngoài, xuất khẩu, nâng cấp công nghệ...

Theo quan điểm của EU, mặc dù EU đồng quan điểm với Mỹ về mặt hệ tư tưởng và an ninh địa chính trị, nhưng các chính sách kinh tế của Mỹ như Đạo luật giảm lạm phát đã gây tổn hại đến lợi ích của EU. Khối này rất muốn cạnh tranh với Mỹ trong các công nghệ mới nổi để nâng cao sức cạnh tranh và ảnh hưởng của chính mình.

Hơn nữa, EU đã tích cực theo đuổi quá trình chuyển đổi xanh, hướng tới mục tiêu trở thành nơi dẫn đầu toàn cầu về phát triển bền vững và giảm thiểu khủng hoảng khí hậu. Tham vọng này thúc đẩy nhu cầu to lớn về các sản phẩm năng lượng mới với giá cả phải chăng của EU.

Có thể thấy, sau cuộc khủng hoảng năng lượng do chiến tranh Ukraine gây ra, EU đã thúc đẩy mạnh mẽ quá trình chuyển đổi năng lượng bằng cách mở rộng nhập khẩu tấm pin mặt trời của Trung Quốc. Điều này cho thấy thương mại với Trung Quốc có thể đóng vai trò tích cực trong việc giúp EU đạt được quá trình chuyển đổi xanh với chi phí thấp.

Theo Ju Qiu, Tiến sĩ, nhà nghiên cứu tại Viện Tài chính Quốc tế CEIBS Lujiazui, Trung Quốc và EU cần đàm phán một thỏa thuận song phương trong lĩnh vực công nghiệp xanh để phá vỡ bế tắc và tạo ra cán cân thương mại đôi bên cùng có lợi.

Giải quyết cuộc khủng hoảng khí hậu là lợi ích chung lớn nhất giữa Trung Quốc và EU. Về mặt kinh tế, việc mở rộng quy mô các ngành công nghiệp xanh với sự hỗ trợ của chính phủ phù hợp với mục tiêu giải quyết khủng hoảng khí hậu và đạt được phát triển bền vững của cộng đồng quốc tế.

Hai bên cũng cần thiết lập một cơ chế phối hợp cho các chính sách công nghiệp xanh, đảm bảo tính minh bạch và cởi mở song phương và cùng nhau cam kết hướng tới một tương lai xanh cùng có lợi.

Cả Đạo luật Giảm lạm phát của Mỹ và Đạo luật Công nghiệp phát thải ròng bằng 0 của EU đều đưa ra các chính sách tài khóa và tín dụng có lợi cho các ngành công nghiệp xanh. Tuy nhiên, các công cụ chính sách như vậy đôi khi có thể không phù hợp với các quy tắc thương mại quốc tế hiện hành.

Chuyên gia Ju Qiu nhận định, việc cải cách các quy tắc thương mại quốc tế để phù hợp hơn với phát triển xanh sẽ góp phần thúc đẩy lợi ích của tất cả các bên liên quan.

Trong bối cảnh căng thẳng thương mại hiện nay, Trung Quốc và EU đang ở vị thế độc nhất để dẫn đầu trong việc đàm phán các quy tắc thương mại quốc tế mới nhằm thúc đẩy quá trình chuyển đổi xanh của cả hai nền kinh tế.

Cẩm Anh